Teşbih, İstiare, Teşhis ve İntak

TEŞBİH: Aralarında bir ya da birden fazla benzerlik bulunan iki şeyin birini diğerine benzetmektir


Teşbihin Unsurları:

» Benzeyen (Müşebbeh)

» Kendisine benzetilen (Müşebbehün bih)

» Benzetme yönü (Vech-i şebeh)
www.huseyinarasli.com
» Benzetme edatı (Edât-ı teşbih)


İnsanlar eşitlik açısından tarağın dişleri gibidir.

Bu cümlede "insanlar" benzeyen, "tarağın dişleri" kendisine benzetilen, "eşitlik" benzetme yönü, "gibi" de teşbih edatıdır.


Ellerim bir kanat gibi titrekti.
Tutmasam gözümden yaş inecekti (N. Fazıl Kısakürek)

Bu mısralarda "eller" benzeyen, "kanat" kendisine benzetilen, "titrekti" benzetme yönü, "gibi" benzetme (teşbih) edatıdır.


Teşbihin Türleri

» Tam Teşbih: Benzetmenin bütün unsurları kullanılır.
www.huseyinarasli.com
Mehmetçik, cesaret ve kahramanlıkta aslan gibidir.
Benzeyen: Mehmetçik
Kendisine benzetilen: Aslan
Benzetme yönü: Cesaret ve kahramanlık
Benzetme edatı: Gibi

» Teşbih-i Beliğ (Güzel benzetme): Benzetme edatı ve benzetme yönünün kullanılmadığı teşbihlerdir.

Mehmetçik aslandır.
Benzeyen: Mehmetçik Kendisine benzetilen: Aslan

» Kısaltılmış Teşbih: Benzetme yönünün kullanılmadığı teşbihlerdir.

Mehmetçik aslan gibidir.
Benzeyen: Mehmetçik
Kendisine benzetilen: Aslan
Benzetme edatı: Gibi

» Müekked (Pekiştirilmiş) Teşbih: Benzetme edatının kullanılmadığı teşbihlerdir.

Mehmetçik, cesaret ve kahramanlıkta aslandır.
Benzeyen: Mehmetçik
Kendisine benzetilen: Aslan
Benzetme yönü: Cesaret ve kahramanlık


İSTİARE: İstiare, teşbihteki benzeyen veya benzetilen unsurlarından sadece birisiyle yapılır. Açık ve kapalı olmak üzere ikiye ayrılır.

Açık İstiare: Teşbihin unsurlarından kendisine benzetilen ile yapılan istiarelere denir. Açık istiarede benzeyen söylenmez.
www.huseyinarasli.com
Kurban olam, kurban olam
Beşikte yatan kuzuya

Bu mısrada bahsedilen varlık "bebek"tir. Ancak "kuzu"ya benzetilen bebeğin kendisi söylenmemiş, onun yerine benzetildiği unsura yer verilmiştir.

Kapalı İstiare: Teşbihin unsurlarından benzeyen ile yapılan istiarelere denir. Kapalı istiarede kendisine benzetilen söylenmez.

Uçtukça hayâl-i yâr gözden
Bu mısrada sevgilinin hayali bir kuşa benzetilmiş, ancak benzetilen unsur olan "kuş" söylenmemiştir.


TEŞHİS VE İNTAK:

Teşhis: İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklar ile soyut duygu ve düşüncelere insana özgü özellikler vermek, onları kişileştirmek demektir. Teşhis sanatı çoğu zaman kapalı istiare ile yapılır.

Uyuyor mâ'î deniz (Tevfik Fikret)

Bu mısrada mavi denizin uyuduğu söyleniyor. Halbuki uyumak canlı varlıklara has bir durumdur. Deniz şairin hayal dünyasında uyuyan bir canlı gibi görünmüştür.

İntak: İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıkları konuşturmak demektir. İntak sanatı çoğu zaman kapalı istiare ile yapılır.
www.huseyinarasli.com
Sordum sarı çiçeğe
Annen baban var mıdır
Çiçek eydür: Derviş baba
Annem babam topraktır

Yunus Emre

Bu mısrada sarı çiçek konuşturulmuştur.

Her intak bir teşhistir, ancak her teşhis bir intak değildir.