• Türklere ait bilinen en eski edebi verim, aşağıdaki beyittir. Çin kaynaklarında yer alan bu en eski Türk şiirinin Hun Türklerine ait olduğu belirtilmektedir. Çin yazısıyla yazılmış olan bu beyit, en eski Türkçe metinler olan Moğolistan'daki Orhun Yazıtları'ndan (Göktürk Kitabeleri) birkaç yüzyıl öncesine aittir.
Süke talıkan
Bokukgı tutan
Günümüz Türkçesi: "Orduyu gönder, Bokuk'u yakalat!"
• Türklerden kalma ikinci kayıt Moğolistan'daki "Bugut Yazıtı"dır. Yazıtın bir kısmı Eski Hintçe dilinde, bir kısmı da Soğdca dilindedir. Tarihte "Türk" adıyla kurulan ilk Türk devleti olan Göktürk Kağanlığı'na (552-630) ait bu anıtta dönemin kağanlarının adı (örneğin Bumin Kağan) net bir şekilde geçmektedir.
• Türkler yazıyı kullanmaya başladıktan sonra 6. yüzyılda Göktürk alfabesiyle yazılan "Yenisey Yazıtları"nı, daha sonra da 7. ve 8. yüzyıla ait olan Göktürk Yazıtları'nı meydana getirdiler. Bu yazıtlar yazılı dönem Türk edebiyatının en eski belgeleridir.
• Yazılı dönem edebiyatının ilk şiirleri, bilinen ilk Türk şair olan "Aprınçur Tigin"e aittir.
Göktürk Kitabeleri (Orhun Yazıtları):
» Göktürk Devleti'ne ait olan bu yazıtlar 7. ve 8. yüzyıllarda 38 harfli Göktürk alfabesiyle yazılmıştır.
» Moğolistan'ın kuzeydoğusundaki Orhun Irmağı kıyısında dikilmiş oldukları için Orhun Abideleri, Göktürklere ait oldukları için de Göktürk Kitabeleri olarak anılır.
» Kitabeleri Bilge Kağan'ın yeğeni Yollug Tigin ile vezir Tonyukuk yazmıştır.
» Kitabelerde Bilge Kağan ve kardeşi Kül Tigin'in Çinlilerle yaptıkları savaşlar, Türk milletinin birliğini sağlamak için verdikleri mücadeleler, devletin ve halkın birbirlerine karşı görevleri, Türk kültürünün özellikleri anlatılır.
» Orhun Yazıtları ilk olarak Rus Türkolog Wilhelm Radloff tarafından 1894'te Almanca çevirisiyle yayımlandı. Sonra Danimarkalı Türkolog Wilhelm Thomsen yazıtları Danimarka dilinde yayımladı.
» Türkiye'de yazıtlar ile ilgili ilk popüler çalışmayı 1970 yılında Muharrem Ergin yaptı. İkinci çalışmayı 1995 yılında Talat Tekin yaptı.
» Göktürk Kitabeleri; Vezir Tonyukuk Anıtı (720), Kül Tigin Anıtı (732) ve Bilge Kağan Anıtı (735) olmak üzere üç dikili taştan oluşur.
Vezir Tonyukuk Yazıtı (720): Türk kağanlarına danışmanlık etmiş bilge bir vezir olan Tonyukuk tarafından yazılmıştır. Tonyukuk, Türklerin Çin'e bağlı olduğu dönemde doğmuştur. Tonyukuk Anıtı iki ayrı taştan oluşur. Bu kitabede Çinliler ile yapılan savaşlar anlatılır.
Kül Tigin Yazıtı (732): Bu anıtı Bilge Kağan savaşta ölen kardeşi Kül Tigin adına diktirmiştir. Anıtı yazan Yollug Tigin'dir. Kül Tigin Yazıtı bir yüzü Çince, diğer üç tarafı Türkçe olmak üzere 4 metreye yakın yüksekliği olan mermer bir taşa yazılmıştır.
Bilge Kağan Yazıtı (735): Bilge Kağan'ın ölümünden sonra oğlu tarafından diktirilmiş, Bilge Kağan'ın yeğeni Yollug Tigin tarafından yazılmıştır. Kitabe çok tahrip olduğundan bazı yerleri okunamamaktadır.
Uygur Dönemi Yazılı Ürünleri:
» Göktürk Devleti'ni yıkarak (745) idareyi ellerine alan Uygurlar döneminde Türk edebiyatı daha fazla gelişme göstermiş, kültür ve medeniyet oldukça gelişmiştir.
» Bu dönemde 14 harfli olan Uygur alfabesiyle eserler verilmiştir.
» Uygur toplumunda Maniheizm ve Budizm dinlerinin etkisi dolayısıyla daha çok dinî mahiyette eserler verilmiştir.
» Uygur Türkçesi ile yazılan üç önemli eser; Altun Yaruk, Sekiz Yükmek ve Irk Bitig. Bu eserlerde Budizm'in ilkeleri ve Buda'nın (Siddhartha Gauatama) hayatı anlatılır.
» Bunlardan başka bu döneme ait "Tıbba Dair Eserler", "İki Kardeş Hikayesi" ve "Eski Turfan Şarkıları" adlı eserler vardır.
» Bilinen ilk Türk şair olan Aprınçur Tigin de maniheist Uygurlar döneminde yetişmiştir.