Yusuf Has Hâcib - Kutadgu Bilig

Yusuf Has Hacib 11. yüzyılda Balasagun'da doğmuştur. Kaşgar'da iyi bir eğitim görmüştür. Ana dili olan Türkçe'nin yanı sıra Arapça, Farsça ve Soğdca dillerine hakimdi. Felsefe, ahlak ve toplum bilimi alanında kendisini iyi yetiştirmiş, çağdaşı olan Farabi ve İbn Sina'nın eserlerini, Firdevsi'nin Şehname'sini anlayarak okumuştur. Bunların yanında İslamiyet öncesi Türk kültürünü de çok iyi biliyordu. Yusuf Has Hacib, "Kutadgu Bilig"i Karahanlı sülalesinden Tabgaç Buğra Karahan adına 1069-1070 yılında, on sekiz ayda tamamladı. Bu eserden sonra kendisine "Has Hacib" makamı verildi. Has, Buğra Han'ın yakınında yer alan saray adamlarından olmasından; hacib ise sarayın önemli görevlerinden biri olan perdedarlık yapmasındandır.



Kutadgu Bilig:

• Kutadgu Bilig "mutluluk ve kutsallık veren bilgi" anlamındadır.

• İslamî Türk edebiyatının ilk büyük eseridir.

• 6645 beyitlik manzum bir eserdir.

• Karahanlı (Hakaniye) Türkçesi ile yazılmıştır.

• Edebiyatımızda aruz ölçüsüyle yazılan ilk eserdir. Aruzun "fe'ûlün fe'ûlün fe'ûlün fe'ûl" vezniyle yazılmıştır.

• Yusuf Has Hacib bu eserini yazarken Firdevsi'nin "Şehname"sinden etkilenmiştir.

• Eserde dünya ve ahiret saadetini elde etmenin yolları anlatılır.

• Eserde kişileştirilmiş olan dört soyut kavram vardır: Bunlar; adaleti temsil eden "Kün Togdı (hükümdar)", talihi temsil eden "Ay Toldı (vezir)", aklı temsil eden "Ögdülmiş (vezirin oğlu)", dünya işlerinin sonunu ve kanaati temsil eden "Odgurmış (vezirin kardeşi)".

• Kutadgu Bilig didaktik (öğretici) bir eserdir.

• Kutadgu Bilig'de yer alan Tanrı övgüsü ve Tanrı'ya yakarış, İslami Türk edebiyatının ilk tevhid ve münacaat örneğidir.
www.huseyinarasli.com


Kutadgu Bilig'den Seçmeler:

Üküş ögdi birle tümen min sena
Ugan bir bayatka anar yok fena

Her şeye gücü yeten Tanrı'ya sayısız, binlerce övgü olsun. O'na yokluk, yok olma yoktur


Sevüg savçı birle kopurgıl meni
Elig tuttaçı kıl könilik küni

Mahşer günü beni sevgili Peygamberle birlikte kaldır. O adalet gününde benim elimden tutsun


Karılıkta kor yok köni turdum erse
Yavalıkka isiz tiriglikni ıdtım

Eğer gençlikte iyi ve doğru yaşadıysan, yaşlılığında zarar görmezsin. Eyvah! Onu boş yere kaybettim



Kutadgu Bilig'te Yer Alan Özdeyişler:

» Bilgiyi ve anlayışı anlatan dildir.

» Bilgisizin sözü kendi başını yer.

» Akıl karanlık gecede bir meşale gibidir.

» Çok dinle az konuş, sözü akıl ile söyle bilgi ile süsle.