Kaşgarlı Mahmut - Divanü Lügati't-Türk

Kaşgarlı Mahmud 11. yüzyılda Kaşgar'da doğmuştur. Kitabında yer alan bilgilere göre babasının adı Hüseyin'dir ve babasının Barsganlı olduğu tahmin edilmektedir. Kaşgarlı Mahmud bu eserini yazmadan önce Türk illerini şehir şehir, oba oba dolaşmış ve Türk kültürüne dair pek çok malzeme toplamıştır. Türkçenin bilinen ilk sözlüğü olan bu eserini yazmasının amacı Türkçenin Arapçadan geri kalmadığını göstermek ve Araplara Türkçe öğretmektir.



Divanu Lügati't-Türk:

• Kaşgarlı Mahmud bu eserini 1072-1074 yılları arasında yazmıştır.

• Eser ansiklopedik bir sözlüktür. Türkçenin ilk sözlük kitabıdır.

• Eserin yazılma amacı Türkçenin Arapçadan geri kalmadığını göstermek ve Araplara Türkçe
öğretmektir.
www.huseyinarasli.com
• Karahanlı (Hakaniye) Türkçesi ile yazılmıştır.

• Divanu Lügati't-Türk "Türk Lehçeleri Divanı" anlamındadır.

• Eserde o dönemdeki Türk boyları, bu boyların kullandıkları Türkçe arasındaki farklılıklar hakkında bilgi verilir.

• Ayrıca eserde 11. yüzyıl Türk diline ait birçok kelimenin açıklaması yapılmıştır.

• Kaşgarlı Mahmud bu eserini oluştururken izlediği yolu şöyle ifade eder: "Ben onların (Türklerin) en uz dillisi, en açık anlatanı, akılca en incesi, soyca en köklüsü, en iyi kargı kullananı olduğum halde onların şehirlerini, çöllerini baştan başa dolaştım. Türk, Türkmen, Oğuz, Çiğil, Yağma, Kırgız boylarının dillerini, kafiyelerini belleyerek faydalandım. Öyle ki, bende onlardan her boyun dili en iyi şekilde yer etti. Ben onları en iyi surette sıralamış, en iyi düzenle düzenlemişimdir."

• Divanu Lügati't-Türk'te yer alan şiirler hece ölçüsüyle yazılmıştır. Ancak aruz ölçüsüne uyan şiirler de bulunmaktadır.

• Divanu Lügati't-Türk'ün elimizde bulunan tek yazma nüshası Diyarbakırlı Ali Emiri Efendi tarafından 1917 yılında bir sahaftan satın alınmış ve baskısı yapılmıştır.



Divanu Lügati't-Türk'ten Şiirler (Hece Ölçülü):

Avlap meni koymangız
Ayık ayıp kaymangız
Akar gözüm uş tengiz
Tegre yöre kuş uçar

Beni avlayıp koymayın, söz verip sözünüzden geri dönmeyin, işte gözlerimden deniz gibi gözyaşı akıyor, gözyaşlarımın etrafında da kuşlar uçuyor.


Kemi içre oldurup
Ila suvın keçtimiz
Uygur tapa başlanıp
Mınglak elin açtımız

Ila Irmağı'nı kayıkların içine oturarak geçtik, Uygurlara doğru yönelip Mınglak ülkesini aldık.



Divanu Lügati't-Türk'ten Atasözleri:

» Kişi sözleşü, yılkı yıdlaşu (İnsanlar konuşarak, hayvanlar koklaşarak anlaşır)

» Tag tagka kavuşmas, kişi kişile kavuşur (Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur)

» Beş erngek tüz ermes (Beş parmak bir değildir)

» Közden yırasa köngülden yeme yırar (Gözden ırak olan gönülden de ırak olur)