Batı dünyasının Rönesans ile edindiği fikir birikimi, 17. yüzyılda İngiltere'de başlayan, 18. yüzyılda Fransa'da ve Almanya'da gelişen ve günümüz modern dünyasının gelişmesinde büyük katkısı olan "Aydınlanma Dönemini" doğurdu. Pozitif bilim dallarında (fen, matematik, mühendislik vb) büyük ilerleme kaydeden Avrupa'da 18. yüzyıldan itibaren Sanayi Devrimi başladı. Bu devrim dünyanın gidişatını değiştirdi. Bu gelişmelere ayak uyduramayan Osmanlı sanayisi ise yok olma noktasına geldi. Bunun sonucunda Osmanlı Devleti aldığı borçlarla dışa bağımlı hale geldi. Devlet sadece ekonomide değil siyaset, eğitim ve askeri alanlarda hızla gerilemeye başladı. Osmanlı aydınları ve yöneticileri devletteki gerilemenin ve çöküşün önüne geçmek amacıyla Batı'nın fikirlerinden ve teknolojik tecrübelerinden yararlanmak için çalışmalara başladılar. Örneğin Avrupa ülkelerine elçiler gönderilmeye başlandı. 18. yüzyılda İbrahim Müteferrika ile ilk matbaa kuruldu. Bazı Türk gençleri eğitim için Avrupa'ya gönderildi. Avrupa'ya ve özellikle Fransa'ya giden gençler Fransız edebiyatına hayran kaldılar. Yurda dönüşlerinde orada gördükleri yenilikleri Türk edebiyatında uygulamaya başladılar. Bunların yanında batı tarzı okulların açılması, batı edebiyatından tercümelerin yapılması, ilk gazetelerin yayın hayatına başlaması bu süreçte yapılan diğer çalışmalardır. www.huseyinarasli.com
Okullar:
• 18. yüzyıl sadrazamlarından Halil Hamit Paşa'nın gayretiyle;
» 1773'te Mekteb-i Riyaziye,
» 1776'da Hendese Odası,
» 1783'te Mühendishane-i Bahr-i Hümayun
okulları açıldı.
• Sultan II. Mahmud döneminde;
» 1827'de Mekteb-i Tıbbiye,
» 1831'de Mızıka-i Hümayun Mektebi,
» 1834'te Mekteb-i Ulum-i Harbiye
okulları açıldı.
Tercüme Faaliyetleri (Çeviriler):
• Münif Paşa'nın "Muhaverat-ı Hikemiyye" çevirisi, 1859 (bu eser Voltaire, Fenelon ve Fontenelle'den seçilmiş felsefi konuşmaları içerir).
• Yusuf Kamil Paşa'nın "Telemaque" çevirisi, 1859 (eserin yazarı Fenelon).
• Ceride-i Havadis gazetesinde Victor Hugo'nun "Sefiller" adlı romanının "Hikaye-i Mağdurin" adıyla yayınlanması, 1859.
• Ahmet Lutfi Efendi'nin "Robinson Crusoe" çevirisi, 1864 (eserin yazarı Daniel Defoe).
• Teodor Kasap'ın "Monte Cristo" çevirisi, 1871 (eserin yzarı Alexandre Dumas Pere).
• Teodor Kasap'ın "Topal Şeytan" çevirisi, 1872 (eserin yazarı Lesage).
• Ziya Paşa'nın "Emile" çevirisi, 1870 (eserin yazarı Jean Jacques Rousseau).
• Ziya Paşa'nın "Riyanın Encamı (Tartuffe)" çevirisi, 1881 (eserin yazarı Moliere).
• Recaizade Mahmud Ekrem'in "Atala" çevirisi, 1873 (eserin yazarı Chateaubriand).
www.huseyinarasli.com
Gazeteler:
• "Takvim-i Vekayi" ilk gazete olarak Sultan II. Mahmud döneminde 1831 yılında çıkarıldı.
• "Ceride-i Havadis", ilk özel gazete olarak 1840'ta yayın hayatına başladı. Bu gazeteyi William Churchill adlı bir İngiliz çıkardı.
• "Tercüman-ı Ahval" gazetesi 1860 yılında Agâh Efendi ve Şinasi tarafından yayınlanmaya başladı.
• "Tasvir-i Efkar" Şinasi'nin kendi özel gazetesi olarak 1862'de yayın hayatına başladı.
• "Muhbir" gazetesi Ali Suavi tarafından 1867 yılında çıkarıldı.
• "Hürriyet" gazetesi Namık Kemal ve Ziya Paşa tarafından 1868 yılında Londra'da kuruldu.
• "İbret" gazetesi Namık Kemal tarafından 1871 yılında çıkarıldı. www.huseyinarasli.com
• "Tercüman-ı Hakikat" gazetesi Ahmet Mithat Efendi tarafından 1878 yılında çıkarıldı.
Tanzimat Fermanı: Arapça "nazm" kökünden gelen "tanzim" kelimesinin çoğulu olan "TANZİMAT" kelimesi, sözlük anlamı olarak "düzenlemeler" demektir. Terim anlamı olarak Tanzimat, 3 Kasım 1839 yılında Osmanlı'da başlayan bir yenileşme sürecinin adıdır. Sultan I. Abdülmecit devrinin Hariciye Nazırı (Dışişleri Bakanı) Mustafa Reşit Paşa, Osmanlı Devleti'nin yenileşme, batılılaşma, çağdaşlaşma süreçleri doğrultusunda yeniden yapılanması gerektiğini dile getirdi. Bu konuda yapılması gerekenleri bir ferman şeklinde hazırladı ve devletin resmî görüşü olan bu fermanı 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane Parkı'nda okudu. Tanzimat Fermanı, okunduğu yerin adına atfen "Gülhane Hatt-ı Hümayunu" olarak da adlandırılır.
Araştıran ve yazan: Hüseyin Araslı.