• Tanzimat şiirinin bazı özelliklerini iki dönem halinde incelemek gerekir. Bu özelliklerin başında içerik gelir. Tanzimat edebiyatının 1. kuşak şairleri adalet, hürriyet, hukuk, vatan, millet gibi sosyal konuları işlemişler, sanatlarını toplumun faydası için kullanmışlardır.
• 2. kuşak şairleri ise devletin o dönemde uyguladığı sansür yüzünden sosyal temaları bırakmışlar, aşk, ölüm, tabiat gibi konulara yönelmişlerdir. Ayrıca 2. dönemde şiirin konusu genişletilmiş, güzel olan her şey şiire konu edilmiştir.
• Tanzimat şiirinde ele alınan başlıca temalar; toplumsal sorunlar, metafizik konular, aşk (dünyevi aşk), tabiat.
• Tanzimat 1. kuşak şairleri, her ne kadar tam anlamıyla başarılı olamamışlarsa da dilde sadeleşme eğilimine girmişlerdir. 2. kuşak şairleri ise bu tür bir amaca yönelmemişler, hatta şiirlerinde genelde ağır bir dil kullanmışlardır. www.huseyinarasli.com
• Tanzimat şiirinde kullanılan ölçü, aruz ölçüsüdür. Birkaç şiirde hece ölçüsü denenmiştir.
• Tanzimat edebiyatında şairler divan edebiyatına karşı çıkmışlar ve eleştirmişlerdir. Ancak klasik edebiyatın nazım şekillerini kullanmaya devam etmişlerdir. Özellikle gazel türünde örnekler verilmiştir. Bunun yanında terkib-i bent, terci-i bent, murabba, kaside gibi şekiller de kullanılmıştır. Kaside nazım şeklinde serbestlik sağlanmış, kasidenin kurallarına önem verilmemiştir. Nazım birimi olarak genelde beyit kullanılmıştır.
• Klasik şiirdeki "göz için kafiye" anlayışı, Tanzimat şiirinde yerini "kulak için kafiye" anlayışına bırakır. Bu anlayışı savunan Recaizade Mahmut Ekrem ile kafiyenin göz için olması gerektiğini savunan Muallim Naci arasında uzun süren tartışmalar yaşanmıştır.
• Klasik şiirdeki parça güzelliği yerine Tanzimat şiirinde bütün güzelliği ön planda tutulmuştur.
• Tanzimat şairleri eserlerinde Romantizm akımına bağlı kalmışlardır.
• Bu dönemde Batıdan yapılan çeviriler nedeniyle felsefi konular, tabiat tasvirleri vb Türk şiirinde yerini almıştır.
Araştıran ve yazan: Hüseyin Araslı.