Milli Edebiyat Anlayışı: Genç Kalemler ve Yeni Lisan

     Ömer Seyfettin, Ali Canip ve Ziya Gökalp "Yeni Lisan" hareketini ve dolayısıyla Milli Edebiyat akımını başlatan sanatçılardır. Bu sanatçılar, 1911 yılında Selanik'te çıkmakta olan "Genç Kalemler" dergisinde "Yeni Lisan" adıyla bir makale yayımlamışlar, bu makalede milli edebiyatın prensiplerini belirlemişlerdir. "Yeni Lisan"da milli bir dil ve edebiyattan söz edilir. Dolayısıyla "Yeni Lisan" başlarda bir dil ve edebiyat anlayışı olarak görünmektedir. Ancak sonraki yıllarda edebiyat hareketi olmanın ötesine geçerek ilmi, siyasi ve fikri boyutlara ulaşır. Yeni Lisan başlıklı makaleler, hareketi etraflıca anlatmak ve eleştirilere cevap vermek amacıyla bu dergide yayımlanmaya devam eder. Bu makalelerin ilkini Ömer Seyfettin yazar. Diğerleri ortak yazılır ve "Genç Kalemler Tahrir Heyeti" imzasını taşır.  www.huseyinarasli.com

     Genç Kalemler dergisinde yayımlanan makalelerde dilde sadeleştirme özendirilmeye çalışılır. Sadeleşmenin prensipleri belirlenir. Türkçenin bilim ve sanat dili olarak yeterli ve güzel bir dil olduğu ispatlanmaya, bu dilin etrafında bir edebiyat anlayışı oluşturulmaya çalışılır. Genç Kalemler yazarları Türk milletinin ilerlemesinin ve gelişmesinin temelinde milli dili görmektedirler. Asırlar içerisinde önce Arapça ve Farsçanın, sonra Fransızcanın etkisinde kalmış ve böylelikle kendi kimliğini kaybetmiş olduğunu düşündükleri eski lisanın hasta olduğunu ifade ederler. Bu hastalığın da dilin içinde yer alan lüzumsuz ve yabancı unsurlar olduğunu belirtirler. Bu bağlamda Edebiyat-ı Cedide ve Fecr-i Ati mensuplarını, kullandıkları edebiyat dilinin yabancılığından dolayı şiddetle eleştirirler. Yeni Lisan hareketi mensupları, "ama, şayet, keşke, henüz, yani" gibi Türkçeleşmiş olanlar hariç dildeki Arapça ve Farsça edatların atılmasını, terkiblerin terk edilmesini, Arapça ve Farsça kelimelerin kullanılmamasını yazılarında savunurlar. Yeni Lisancıların önerdikleri dil ve edebiyat anlayışının benimsendiği edebiyat, Milli Edebiyat akımıdır.

     Başlangıçta Yeni Lisan hareketine itiraz eden ilk isimlerden olan Yakup Kadri ve Fuat Köprülü, daha sonra bu hareketin saflarında yer alacaklardır. Hatta Yakup Kadri, Ziya Gökalp tarafından Yeni Lisan'ın en iyi kalemi olarak gösterilecektir. Yine ilk başlarda bu hareketi eleştiren Fecr-i Ati sanatçılarının bir bölümü, çok geçmeden Yeni Lisan anlayışını benimseyip Milli Edebiyat akımına katılmışlardır.


Yeni Lisan'ın Prensipleri:

• Arapça ve Farsça gramer kurallarıyla yapılmış terkiplerin kullanılmaması

• Türkçeleşmiş olanlar hariç dildeki Arapça ve Farsça edatların atılması

• Arapça ve Farsça kelimelerin Türkçe telaffuz edildiği gibi yazılması

• İstanbul'da konuşulan Türkçenin yazı dili olarak benimsenmesi

• Türkçesi bulunan bir kelimenin başka dillerden gelmiş olan eş anlamlılarının atılması

• Başka dillerden gelen gramer kuralı ve kelimelerin ayıklanması

• Bilimsel kavramların hangi dilden olursa olsun aynen kullanımına devam edilmesi

• Konuşma dilinde yaygınlaşmış olan Arapça ve Farsça kelimelerin Türkçeleşmiş kabul edilmesi ve kullanılması

Araştıran ve yazan: Hüseyin Araslı.