Milli Edebiyat Döneminde Dernekler Dergiler ve Ziya Gökalp'in Türkçülüğü

Milliyetçi Dernekler ve Dergiler: II. Meşrutiyet öncesi temelleri atılan Türkçülük hareketi, II. Meşrutiyet'in 1908'de ilan edilmesinden sonra siyasi bir hale dönüşür, bütün Türkleri kavrayan bir fikir hareketi olur. İttihat ve Terakki Cemiyeti de Türkçülük fikrini benimser. Bu fikir, dernekler ve dergiler vasıtasıyla teşkilatlanmaya başlar.

• Bununla ilgili ilk dernek, 1908 yılında kurulan "Türk Derneği"dir. Derneğin aynı adı taşıyan bir de dergisi vardır. Derneğin kurucuları Yusuf Akçura, Rıza Tevfik, Necip Asım gibi yazarlardır. www.huseyinarasli.com

• Türk Derneği'nin yerini, 1911'de kurulan "Türk Yurdu Derneği" alır. Mehmet Emin Yurdakul'un başkanlık ettiği bu dernek, aynı adı taşıyan bir dergi çıkarır.

• Türk Yurdu Derneği, 1912'de yerini "Türk Ocağı"na bırakır. Türkçülük fikrini destekleyen dernekler içinde en sürekli olanı, "Türk Ocağı"dır.

• 1913 yılında yayın hayatına başlayan "Halka Doğru" dergisi ile "Yeni Hayat" dergisi milli edebiyat ve Türkçülük görüşü etrafında yayın yaparlar.


Ziya Gökalp'in Türkçülüğü: Türk milliyetçiliğinin başlangıç noktasında "Turancılık" vardır. Turan ülküsü, bütün dünya Türklerinin birleşmesi fikridir. Bu görüşün fikir babası Ziya Gökalp'tir. Gökalp, 1911 yılında "Genç Kalemler Dergisi'nde yayımladığı "Turan" manzumesi ile bu düşüncesini belirtmiştir. Ziya Gökalp'in, o devrin milliyetçilik heyecanıyla ortaya çıkardığı Turancılık düşüncesi, daha sonra yerini Oğuz Türkleri'nin birleşmesi fikrine bırakır (1916). Ziya Gökalp "Türkçülükteki yakın mefkûremiz Oğuz Türklerinin ittihadı olmalıdır" der. Ancak Oğuz birleşmesinde de fazla oyalanmayan Gökalp'in düşüncesi, 1917'den sonra yerini Türkiye Türkçülüğü'ne bırakır. Ziya Gökalp, 1923 yılında yayımladığı "Türkçülüğün Esasları" kitabında Turan ülküsünün Türk milletinin uzak ideali olduğunu ve bu ülkünün siyasi alanda değil, ancak kültür alanında gerçekleşebileceğini belirtir. Bu eserinde aynı zamanda sekiz başlık altında Türkçülük programını verir. Türkiye Cumhuriyeti, bu program etrafında kurulmuştur. Ziya Gökalp, 1. Dünya Savaşı süresince aktif olarak devam eden İslamcılık akımına da zaman zaman yakınlaşmıştır. 1918 yılında yayımladığı "Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak" isimli kitabında, Türk milletinden, İslam ümmetinden, Avrupa medeniyetinden olmak fikriyle Türkçülüğün, İslamcılığın ve yenilikçiliğin birlikte hareket etmesi üzerinde durur.

Araştıran ve yazan: Hüseyin Araslı.