Garip Hareketi (I. Yeni)

1940 sonrası değişen sosyal ortamla birlikte edebî eserlerde memleket meselelerine, köy insanının sorunlarına bir yönelme başladı. Şiirde Garip hareketi, bu değişimin edebiyattaki ilk yansımasıdır. 1941 yılında Orhan Veli ve arkadaşlarının (Oktay Rıfat Horozcu ve Melih Cevdet Anday) yayınladıkları "Garip" adlı ortak kitapta ve bu kitabın önsözünde, Garip hareketi mensuplarının şiirde yapmak istedikleri değişiklikler anlatılır. Bundan önce Orhan Veli Kanık 1938 yılında "Kitabe-i Seng-i Mezar" adlı bir şiir yazmış, bu şiirde sıradan bir insan olan "Süleyman Efendi"yi ve onun "nasır"ını konu edinmiştir. Bu şiir edebiyat çevrelerinde tuhaf karşılanmış, alay konusu olmuştur. Çünkü o güne kadar şiirde işlenen insan tipi, kahraman ve üstün özellikler taşımaktadır. Orhan Veli ve arkadaşları, işte bu ve benzeri anlayışları yıkmak, şiirde şairaneliğe, ölçüye, kafiyeye başkaldırmak amacıyla "Garip" adlı kitaplarını yayınlamışlar, bu sebeple "Garipçiler" olarak anılmışlardır. Garip şiiri, eski şiir anlayışını yıpratmış, şiirin konu sınırını ortadan kaldırmıştır. Orhan Veli ve arkadaşları, her şeyin şiirin konusu olabileceğini savunmuşlar, eserleriyle bunu göstermişlerdir. Özellikle şiirdeki insan tipi olarak toplumun alt gelir gruplarında bulunan sıradan, günlük geçiminin, küçük dertlerin peşinde olan kişileri seçmişlerdir.



Garip Hareketinin Özellikleri:

• Şiir dili sadeleştirilmiştir.

• Konuşma dilinde kullanılan kelimeler şiire girmiştir.

• İroni ve parodi gibi mizahi anlatım tekniklerinden yararlanılmıştır.

• Şiirde her türlü kurala karşı çıkmışlardır.

• Şiirde şairaneliğe, sanatlı ve mecazlı anlatıma karşı çıkmışlardır.

• Şiirde sıradan insanları ve olayları konu edinmişlerdir.

• Şiiri toplumsal sorunların ifade aracı olarak görmüşlerdir.

• Şiirde mısraların işlevini değiştirmişler, önemli olanın parça güzelliği değil, bütün güzelliği olduğunu savunmuşlardır.

• Öyküleme tekniğini kullanmışlar, yani şiir içerisinde bir olay veya durumu anlatmışlardır.

• Şiirde duygusal söylemlere yer vermişlerdir.

• Halk deyişlerini kullanmışlardır.

• Toplumsal eleştiri yapmışlardır.

• Basit ve gündelik kelimeleri şiir dilinde kullanmışlardır.


Eskiler alıyorum
Alıp yıldız yapıyorum
Musiki ruhun gıdasıdır
Musikiye bayılıyorum

Şiir yazıyorum
Şiir yazıp eskileri alıyorum
Eskiler verip musikiler alıyorum

Bir de rakı şişesinde balık olsam

Orhan Veli Kanık - Eskiler Alıyorum


TEMSİLCİLERİ

Orhan Veli Kanık (1914-1950): Orhan Veli, arkadaşları Melih Cevdet ve Oktay Rıfat ile birlikte Türk şiirinde yeni bir anlayışın öncüsü olmuştur. Şiir anlayışını belli eden ilk şiirlerini 1936 yılında Varlık dergisinde yayımlamaya başlamış, kısa sürede büyük ilgi görmüştür. O, şiirde birtakım kalıplara, şairaneliğe, ölçüye, kafiyeye, mecazlı ve süslü anlatımlara karşı çıkmıştır. Her çeşit kelimeyi ve konuyu şiirde kullanmış, sade ve basit bir söyleyişle gündelik sözlere, gündelik ve sıradan konulara yer vermiştir. Zaman zaman hiciv ve mizah ögelerini kullanmış, günlük hayatın sıkıntılarını, dertlerini ele almıştır. Arkadaşları Oktay Rıfat Horozcu ve Melih Cevdet Anday ile birlikte yayınladıkları "Garip" adlı ortak kitapta ve bu kitabın önsözünde, şiirde yapmak istedikleri değişiklikleri anlatmıştır.

Eserleri:
Şiir: Garip (1941), Vazgeçemediğim (1945), Destan Gibi (1946), Yenisi (1947), Karşı (1949), Bütün Şiirler (1951, ölümünden sonra)
Çocuk şiirleri: Nasreddin Hoca Hikayeleri
Nesir: Fransız Şiiri Antolojisi, La Fontaine'den Masallar (çeviri)


Melih Cevdet Anday (1915-2002): Orhan Veli ve Oktay Rıfat ile birlikte Garip akımının öncülerindendir. Hece ölçüsüyle yazdığı ilk şiirlerinde romantik temaları işlemiştir. 1950'lerden sonra şiirlerinde toplumsal konulara yer vermiş, sosyal düşüncelerini işlemiştir. Mitolojik olayları ve sembolleri de şiirlerinde bolca kullanmıştır. Şiir, makale, tiyatro, gezi, roman, fıkra türlerinde eserler vermiştir.  www.huseyinarasli.com

Eserleri:
Şiir: Garip, Telgrafhane, Rahatı Kaçan Ağaç, Yan Yana
Oyun: Mikado'nun Çöpleri, İçerdekiler
Roman: Raziye, Gizli Emir, Yağmurlu Sokak, Aylaklar


Oktay Rıfat Horozcu (1914-1988): Orhan Veli ve Melih Cevdet ile birlikte Garip akımının öncülerindendir. Toplumcu sanat anlayışı doğrultusunda sosyal içerikli şiirleri yazmıştır. Şiirlerinde deyimlerden, halk söyleyişlerinden, masal ve tekerlemelerden faydalanmıştır. "Perçemli Sokak" adlı şiir kitabıyla birlikte şiir anlayışı değişmiş, II. Yeni şiirine yönelmiştir.

Eserleri:
Şiir: Aşk ve Avarelik Üstüne Şiirler, Yaşayıp Ölmek, Dilsiz ve Çıplak, Güzelleme, Bir Cigara İçimi, Perçemli Sokak
Oyun: Birtakım İnsanlar, Atlar ve Filler, Oyun İçinde Oyun
Roman: Bir Kadının Penceresinden, Danaburnu, Bay Lear