Ramazan ve Oruç ünitesi yeni müfredat konu özeti, ünite özeti, ders notları
1. ORUÇ VE KUR’AN AYI RAMAZAN
Hicri Takvim: Hz. Peygamberin Mekke’den Medine’ye hicretini tarih başlangıcı olarak kabul eden ve ayın yörüngesi üzerinde dönüşüne göre düzenlenen ay takvimidir. Hicri takvime göre bir ay bazen yirmi dokuz bazen otuz olur. Hicri takvimin esas alındığı kamerî yıl 354 gündür. Miladi takvime göre hicri takvim her yıl 11 gün önce gelir. (MEB Dinî Terimler Sözlüğü, s. 173-174.)
• Farz olan oruç ibadetinin yerine getirildiği ramazan ayı, hicri takvimin dokuzuncu ayıdır. Bu mübarek ayın İslam dininde önemli bir yeri vardır. İslam dininin beş temel şartından biri olan oruç ibadetini Ramazan ayında yerine getirmek farzdır. Ayrıca Kur’an-ı Kerim Peygamberimiz Hz. Muhammed’e (s.a.v.) ramazan ayında indirilmeye başlanmıştır.
Oruç: Şartları tutan her Müslüman’ın, tan yerinin ağarmasından başlayarak (sabah hava aydınlanmadan hemen önce) akşam vakti Güneş batıncaya kadar yeme içme ve bazı bedensel isteklerden Allah (c.c.) rızası için uzak durmak suretiyle yaptığı bir ibadettir.
• Ramazan oruç ayıdır. Bu ayda farz olan oruç ibadeti yerine getirilir. Akıl sağlığı yerinde, ergenlik çağına ulaşmış ve oruç tutmasına (hastalık, yolculuk vb.) engel bir mazereti olmayan her Müslümanın ramazan ayında oruç tutması farzdır.
“Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakınmanız için oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı.” (Bakara suresi, 183. ayet)
“Mübarek ramazan ayı size geldi. Yüce Allah bu ayda size oruç tutmayı farz kıldı. Bu ayda sema (cennet) kapıları açılır, cehennem kapıları ise kapanır…” Hz. Muhammed (s.a.v.)
• Ramazan ayında yerine getirilen ibadetlere, yapılan iyi ve güzel davranışlara Allah (c.c.) tarafından daha fazla sevap verilir. Bu sebeple ramazan ayında iyilik yapmaya, yardımlaşmaya, dayanışmaya, güzel davranışlar sergilemeye daha çok gayret edilmelidir.
• Ramazan Kur’an ayıdır. Kur’an-ı Kerim Peygamber Efendimize ramazan ayı içerisinde yer alan Kadir Gecesi’nde indirilmeye başlanmıştır. Bu sebeple bizler için bir doğruluk rehberi olan Kur’an-ı Kerim’i ramazan ayında bol bol okumalı, hatimler indirilmelidir.
Hatim: Kur'an-ı Kerim’i ilk suresi olan Fatiha Suresi’nden başlayıp en son suresi olan Nas Suresi’ne kadar yüzünden veya ezberden okuma. (MEB Dinî Kavramlar Sözlüğü, s. 127)
• Kadir Gecesi, ramazan ayı içerisinde yer alan çok önemli bir gecedir. Bu gecenin, ramazan ayının kaçıncı gecesi olduğu tam olarak belli değildir. Peygamber Efendimiz konuyla ilgili bir hadisinde “…Kadir Gecesi’ni ramazanın son on gününde arayın.” buyurmuştur. Bu sebeple ramazan ayının son on gecesini ve özellikle birçok İslam âliminin işaret ettiği ramazan ayının 27. gecesini kulluk bilinci içinde ibadet ederek geçirmeye özen göstermelidir.
“Biz onu (Kur'an'ı) Kadir Gecesi’nde indirdik. Kadir Gecesi’nin ne olduğunu sen bilir misin? Kadir Gecesi bin aydan hayırlıdır. O gecede Rabb’lerinin izniyle melekler ve Ruh (Cebrail), her iş için iner dururlar. O gece esenlik doludur. Ta fecrin doğuşuna kadar.” (Kadir suresi)
• İnanarak ve mükâfatını Allah’tan (c.c.) bekleyerek Kadir Gecesi’ni dua ve ibadetle geçirenlerin günahlarının bağışlanacağı Peygamberimiz tarafından bildirilmiştir. Bu sebeple toplumumuzda Kadir Gecesi en güzel şekilde değerlendirilmeye çalışılır. Bu gecede camiler müminlerle dolar, taşar. İnsanlar bu geceyi dua ve ibadetle geçirmeye, bu gecede Kur’an okumaya gayret ederler.
www.huseyinarasli.com
2. ORUÇ İBADETİ
Oruç İbadetinin Önemi: Oruç, insana kazandırdığı faydalar bakımından çok önemli bir ibadettir. Orucun hem manevi hem de maddi yararları bulunmaktadır. Oruç her şeyden önce insanı Allah’ın (c.c.) rızasını kazanmaya yöneltir. Kişinin sevap kazanmasına ve günahlarının bağışlanmasına vesile olur. Oruç tutan bir insan Allah (c.c.) rızası için ibadet etme bilinciyle orucunu tutarsa ruhsal açıdan huzurlu olur, davranışlarına ve sözlerine dikkat eder, imkânı ölçüsünde paylaşır, muhtaçlara yardım eder, güzel söz söyler, canlıları incitmez. Oruç tutan bir insan Allah’a (c.c.) karşı kulluk görevini yerine getirmiş, verdiği nimetler için Allah’a (c.c.) teşekkür etmiş olur. Oruç; sabır, merhamet, paylaşma, yardımlaşma, sevgi, saygı gibi ahlaki değerleri pekiştirir. Orucun aynı zamanda sağlık açısından da yararları bulunmaktadır. Doktorların belirttiğine göre oruç ibadeti vücuttaki yağ yakımını hızlandırır, kilo verme sürecini destekler, bağışıklığı güçlendirir, sindirim sitemini dinlendirir, büyüme hormonu salgısını artırır, kalp sağlığını korur.
Oruç Kimlere Farzdır
• Müslüman
• Akıllı
• Ergenlik çağına girmiş
• Sağlıklı
kişilere ramazan ayında oruç tutmak farzdır.
Kimler Oruç Tutmayabilir
• Ergenlik çağına girmemiş çocuklar
• Hamile veya bebekli kadınlar
• Sağlık durumu uygun olmayanlar
• Oruç tutamayacak derecede yaşlı olanlar
• Yolculuğa çıkmış olanlar
ramazan ayında oruç tutmayabilir.
Ramazan ve Oruçla İlgili Kavramlar
Sahur: Oruç tutmak için geceleyin imsak vaktinden önce kalkıp yemek yenen vakit sahur olarak adlandırılır.
İmsak: Sahur vaktinde yeme içmenin sona erip niyet edilerek oruca başlanılan zaman dilimidir.
İftar: Akşam ezanının okunması ile birlikte yeme içmenin serbest olduğu, orucun açıldığı zaman dilimine denir.
Hatim: Kur'an-ı Kerim'i ister ezbere, ister yüzünden olsun baştan sona okuyup bitirmek demektir.
Teravih: Ramazan ayında yatsı namazı ile vitir namazı arasında kılınan 20 rekâtlık namazdır. Teravih namazı kılmak sünnettir. Kılınışı iki veya dört rekâtlı sünnet namazları gibidir. Her dört rekâtta bir salâvat okunur.
İmsakiye: Ramazan ayında imsak, iftar ve namaz vakitlerini belirten çizelgeye verilen isimdir.
Mukabele: Ramazan ayında bir kişinin Kur'an okuması, diğerlerinin de önlerindeki Kur'an-ı Kerim'den okuyan kişiyi takip etmeleri şeklinde yapılır. Mukabele okuma geleneği Peygamberimiz zamanında başlamıştır. Kur'an'ın indirildiği yirmi üç yıl boyunca her yıl ramazan ayında vahiy meleği Cebrail (a.s.) ve Hz. Muhammed (s.a.v.) buluşmuş, o güne kadar indirilen ayetleri Peygamberimiz Cebrail'e okumuş, o da kontrol etmiştir. 632 yılında, yani Peygamberimiz vefat ettiği yıl bu uygulama karşılıklı iki kez tekrar edilmiştir.
Mahya: Ramazan ayında çifte minareli camilerde iki minare arasına gerilen iplere kandiller veya elektrik ampulleri asılması suretiyle yazılan yazılara verilen isimdir.
Tekne Orucu: Ramazan ayında eskiden mutfaklarda büyük ekmek tekneleri bulunurmuş. Çocuklar oruç tutarlarken zorlandıkları durumda işte bu kocaman ekmek teknelerinin arkasına gizlenerek karınlarını doyurup oruçlarına kaldıkları yerden devam ederlermiş. Bunun adına da Tekne Orucu denirmiş. Günümüzde de bütün gün oruç tutamayan çocukların, günün sadece bir bölümünü oruçlu geçirmesi 'Tekne Orucu' olarak adlandırılmıştır.
Fitre (Fıtır Sadakası): Şartları tutan, ekonomik durumu yerinde olan Müslümanların Ramazan ayında fakirlere vermeleri gereken bir sadaka türüdür. Fitre ibadeti ile ilgili bazı hükümler aşağıdaki gibidir;
• Fitre vermek vaciptir.
• Fitre kişi başına verilir.
• Zekât verilebilecek kişilere verilir.
• Miktarı da bir kişinin bir günlük yiyecek masrafı kadardır.
• Ramazan bayramı namazından önce verilmesi gerekir.
Oruçlunun Dikkat Etmesi Gereken Durumlar
• Oruç tutan bir insan her şeyden önce bir ibadeti yerine getirdiğinin bilincinde olmalı, ibadetinde sadece Allah’ın (c.c.) rızasını kazanmayı amaçlamalıdır.
• Orucunu şuurlu bir şekilde ve samimi olarak yerine getirmelidir.
• Yeme içme gibi orucunu bozacak davranışlardan uzak durmalıdır.
• Sabırlı olmalı, iradesine hâkim olmalı, kötü söz ve davranışlardan uzak durmalıdır.
• İnsanları ve tüm canlıları incitmemeye özen göstermelidir.
• Güler yüzlü, hoşgörülü, anlayışlı, merhametli ve yardımsever olmalıdır.
• İbadetlerini aksatmamalı, namazlarını kılmalı ve bol bol Kur’an okumalıdır.
• Temizliğine her zamankinden daha fazla özen göstermelidir.
Orucu Bozan ve Bozmayan Durumlar
Orucu Bozan Durumlar:
• Bilerek bir şey yemek veya içmek
• Hata ile bir şey yemek veya içmek
• Uyku halinde bir şey yemek veya içmek
• Sahurdan ağzımızda veya dişlerin arasında kalan nohut tanesinden daha büyük yiyecek kırıntılarını yemek
• Ağız dolusu kusmak
• İğne yaptırmak
• Kulağa ilaç veya başka bir sıvı damlatmak
• Ağız yoluyla ilaç kullanmak
• Sigara veya alkol kullanmak
Orucu Bozmayan Durumlar:
• Unutarak bir şey yemek veya içmek
• Sahurdan ağzımızda veya dişlerin arasında kalan nohut tanesinden daha küçük yiyecek kırıntısını yemek
• Abdest alırken ağza su verip çalkaladıktan sonra ağızda kalan ve su damlasından daha az olan ıslaklığı yutmak
• Yiyecek hükmünde olmayan toz, duman gibi bir şeyin ağızdan içeriye kaçması
• Göze sıvı damlatmak
NOT EDELİM
Farz: Yapılması Allah (c.c.) tarafından kesin olarak emredilen fiil ve davranışlara farz denir. Örneğin, ramazan ayında oruç tutmak farzdır.
Vacip: Yapılması Allah (c.c.) tarafından emredilen ancak farz kadar kesin olmayan fiil ve davranışlara vacip denir. Örneğin, adak orucu tutmak vaciptir.
Sünnet: Yapılması farz veya vacip olmayan ancak Peygamberimiz tarafından yapılan ve yapılması tavsiye edilen söz, fiil ve davranışlara sünnet denir. Örneğin, kandil günlerinde tutulan oruçlar sünnettir.
Müstehap: Peygamberimizin bazen yaptığı bazen terk ettiği fiil ve davranışlara müstehap denir. Örneğin, sıcak mevsimlerde öğle namazını biraz geciktirmek müstehaptır.
www.huseyinarasli.com
3. ORUÇ İBADETİNİN İNSANA KAZANDIRDIKLARI
• Oruç, öncelikle Allah’ın (c.c.) bir emri ve kulluk görevimiz olduğu için tutulur. Bu sebeple oruç, kişiyi Allah’ın (c.c.) rızasını kazanmaya yöneltir. Kişiye sevap kazandırır. Kişinin inancını güçlendirir.
• Peygamberimiz “Oruç, sabrın yarısıdır.” buyurmuştur. Oruç insana sabırlı olmayı, iradesine hâkim olmayı, zorluklar karşısında direnmeyi, nefsinin isteklerine boyun eğmemeyi öğretir.
• Oruç tutan bir insan duygu, düşünce ve davranışlarını kontrol ederek sabırlı davranışlar gösterir. Dolayısıyla oruç insanı kötülüklerden, kötü davranışlardan alıkoyar.
• Oruç insanı Allah’a (c.c.) yakınlaştırır, onun Allah (c.c.) katındaki derecesini artırır, kalbindeki Allah (c.c.) sevgisini güçlendirir.
• Oruçlu insan aç ve susuz kalmanın zorluklarını görüp yaşayarak muhtaç insanların hâlini daha iyi anlar ve ihtiyaç sahiplerine yardım eder. Dolayısıyla oruç insanı yardımsever, merhametli ve paylaşımcı olmaya yöneltir.
• Oruç insanı güzel davranışlarda bulunmaya yöneltir. İnsanların şefkat ve merhamet duygularını geliştirir.
• Oruç tutan kişiler daha sağlıklı olurlar. Çünkü bir yıl boyunca çalışıp yorulan midemiz, oruç sayesinde dinlenme imkânı bulur.
• Oruç aynı zamanda Müslümanların birlik ve dayanışma içinde olmalarının yolunu açar. Çünkü ramazanda kurulan iftar sofraları, insanların bir araya gelmelerini sağlar. Bu birliktelik, kişiler arasındaki sevgi, saygı ve dayanışmayı arttırır.
• Ramazan'da verilen zekât, sadaka, fitre gibi ibadetler zengin ile fakir arasında sevgi, saygı ve yakınlık oluşmasını sağlar.
• İftar, teravih, mukabele gibi ibadetler sayesinde Müslümanlar birbirleriyle kaynaşır, yakınlaşır, dostluk ve sevgi bağları güçlenir.
www.huseyinarasli.com
4. BİR DUA ÖĞRENİYORUM: İFTAR DUASI
• İftar, oruç tutan bir kimsenin güneşin batıp akşam vaktinin girmesiyle beraber yiyip içmeye başlaması, başladığı orucunu bitirmesi (MEB Dinî Terimler Sözlüğü, sayfa 159) demektir.
• İftar duasının oruç açılırken okunması sünnettir. Peygamber Efendimiz oruçlunun iftar anında yapacağı duanın geri çevrilmeyeceğini müjdelemiştir.
• İftar duası oruç tutan bir kişinin ibadet bilincini güçlendirir ve oruç ibadetini yerine getirmenin şükrünü içeren bir anlam taşır. Bu dua, ibadetlerin sadece Allah (c.c.) için yapılacağını, rızık verenin, nimetlerin sahibinin Allah (c.c.) olduğunu belirtir.
İftar Duası: “Allahümme leke sumtü ve bike âmentü ve aleyke tevekkeltü ve alâ rızgıke eftartü.”
Anlamı: “Allah’ım! Senin rızan için oruç tuttum, sana inandım, sana güvendim, senin verdiğin rızıkla orucumu açtım.”