Cenap Şahabettin (1871-1934) Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği

• Cenap Şahabettin, 2 Nisan 1871 tarihinde Manastır'da doğmuştur. Babası, 93 Harbi'nde (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) şehit olan Binbaşı Osman Şehabettin, annesi İsmet Hanım'dır. Asıl mesleği doktorluk olan Cenap Şahabettin, 1889'da Askerî Tıbbiye'de tıp tahsilini tamamlamıştır. Paris'te tıp alanında üç yıl ihtisas yaptıktan sonra yurda dönmüş, çeşitli hastanelerde doktorluk yapmış, Meclis-i Sıhhiye müfettişliği ve Meclis-i Sıhhiye ikinci başkanlığı görevlerinde bulunmuştur.

• Cenap Şahabettin şiire, Tefvik Fikret gibi Muallim Naci halkasında başlar. Bu halkaya Askerî Tıbbiye'de talebe iken katılır. Şair, 1885-1887 yılları arasında Muallim Naci etkisinde Divan şiiri tarzında şiirler yazar. Yayımlanan ilk şiiri "Nazire-i Gazel-i Muallim"dir. Bu şiiri 1885'te İmdadül Midad dergisinde yayımlanır. www.huseyinarasli.com

• 1887 tarihinden itibaren Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hamit Tarhan etkisine giren Cenap Şahabettin, bu dönemden sonra şiirde yenileşme yanlısı şairlerin safında yer alır.

• Cenap Şahabettin 1889 yılında tıp alanında uzmanlık yapmak için Paris'e gönderilir ve burada üç sene kalır. Bu müddet zarfında Batı şiirini yakından tanıma fırsatı bulur. Özellikle empresyonist ve sembolist şairlerden etkilenir. Verlaine ve Mallarme'yi okur. 1893 yılında Paris'ten yepyeni bir şiir anlayışıyla yurda döner. Bu yeni anlayışla yazdığı şiirlerini, 1894'ten sonra Mektep, Malumat, Hazine-i Fünun gibi dergilerde yayımlamaya başlar.

• Şairin bu şiirlerinde resim ve müziğe ayrı bir önem verdiği, farklı tabiat tasvirleri yaptığı, değişik sözcük ve imgeler kullandığı görülür. Özellikle Mektep Dergisi'nde yayımladığı şiirleriyle edebiyat dünyasında adından sıkça söz ettirir. Bu dergide yayımlanan Şi'r-i Mahzun, Murg-ı Şikeste, Terane-i Mehtab, Teşne-i Teb gibi şiirlerinde şekil doğulu, ruh batılıdır.

• Mektep Dergisi'ndeki şiirlerinden sonra Servet-i Fünun şairleri ve özellikle Tevfik Fikret kendisine teveccüh gösterirler ve Cenap Şahabettin Servet-i Fünun dergisine geçer. Edebiyat-ı Cedide (Servet-i Fünun) devresinde şiirlerinde bireysel temaları işler. Aşk ve tabiat, başlıca işlediği konulardır. Tabiat konulu şiirlerinde akşam ve gece manzaralarını, mevsimleri vb konu edinir. En çok ele aldığı mevsimler sonbahar ve kıştır. Elhan-ı Şita, Elhan-ı Hazan, Berg-i Hazan gibi şiirleri bunlara örnektir.

• Tanınmış şiirlerinden olan "Elhan-ı Şita"da hayal-gerçek çatışmasını konu edinir. Karın yağışının tasvir edildiği bu şiirde hayali ve neşeyi temsil eden kuşlar, kelebekler, çiçekler gibi bahar motiflerinin üzerine karlar yağmaya başlar. Gerçeği (hakikat) temsil eden karlar zamanla bahara ait ne varsa üzerini örter ve her yanı kaplar. Sonunda gerçek hayale üstün gelir. Bu şiir, Halit Ziya'nın "Mai ve Siyah" romanını andırır.

• 1908'den sonra siyaset ile ilgilenmiş, bazı gazete ve dergilerde yazılar yazmıştır. "Kalem" adlı dergide "Dahhâk-ı Mazlum" takma adıyla mizahi yazılar kaleme alır. Suriye'ye, Hicaz'a (Mekke-Medine) ve Avrupa'ya olan seyahatlerini anlatan gezi yazıları (seyahatname) yazar. Bu nesirlerinde ve diğer nesir türü eserlerinde, şiirinde olduğu gibi sanatlı, hünerli bir anlatım sergiler, ağır bir dil kullanır. Hatta dilde sadeleşmeyi savunan "Yeni Lisan" hareketi mensuplarıyla uzun tartışmalara girer. Cenap Şahabettin'e göre Türkçeden yabancı kelimeler çıkarılmamalıdır. Çünkü o zaman Türkçenin fakirleşeceğini düşünür.

• 1920'de "Peyam-ı Sabah" gazetesinde Milli Mücadele'yi eleştirir. Ancak Türk ordusunun zafer kazanması üzerine Cumhuriyet'i alkışlar, zaferi över.

• Cenap Şahabettin eserlerinde "Sanat, sanat içindir." görüşünü benimsemiştir. Şiirlerinde ağır bir dil kullanmış, bütün şiirlerini aruz vezniyle yazmıştır.

• 1932 yılında katıldığı Birinci Dil Kurultayı'ndan sonra dilde sadeleşme düşüncesini benimsemiş, daha sade dilde eserler yazmıştır.


ESERLERİ

Şiir:

» Tâmât (1887)

» Cenab Şehabettin'in Bütün Şiirleri (1984, yayımlayan ekip: Mehmet Kaplan, İnci Enginün, Birol Emil, Necat Birinci, Abdullah Uçman)

Tiyatro: Yalan (1911), Körebe (1917)

Gezi: Hac Yolunda (1909), Suriye Mektupları (1917), Avrupa Mektupları (1919)

Makale:

» Evrâk-ı Eyyam (1915)

» Nesr-i Harb, Nesr-i Sulh ve Tiryaki Sözleri (1918)

» İstanbul'da Bir Ramazan (1994, hazırlayan Abdullah Uçman)

İnceleme: Vilyam Şekspiyer (1931)

Araştıran ve yazan: Hüseyin Araslı.