Fiil Cümlesi: Yüklemin türü fiilse cümlenin türü de fiildir. Fiiller kip ve kişi eki alarak yüklem olurlar.
İlkbaharda kırlara çıkarız. → Bu cümlede "çıkmak" sözcüğü fiildir ve kip ve kişi eki alarak cümlenin yüklemi olmuştur. Dolayısıyla bu cümle de fiil cümlesidir.
İsim Cümlesi: Yüklemin türü isim soylu ise cümlenin türü de isimdir. İsim soylu sözcükler, ek fiil (dir, ise, imiş, idi) alarak yüklem olurlar. "-dir" eki her zaman yazılmaz.
En güzel mevsimdir bahar. → Bu cümlede "mevsim" sözcüğü "-dir" ek fiilini almış bir isimdir. Dolayısıyla bu cümle isim cümlesidir.
► ANLAMINA GÖRE CÜMLELER
Haber Cümlesi: Haber cümlesinde;
» cümlede bildirilen yargı gerçekleşirse "olumlu cümle" olur.
» cümlede bildirilen yargı gerçekleşmezse "olumsuz cümle" olur.
Yemeğimizi yedik. → olumlu cümle
Yemeğimizi yemedik. → olumsuz cümle
Bir cümleyi olumsuz yapmak için;
a) Cümledeki yükleme "-ma, -maz, -sız" eklerinden biri getirilir.
Sakın koşma.
Göl maya tutmaz.
Bu yemek biraz tatsız.
b) Cümleye "yok, değil" sözcüklerinde biri getirilir.
Hiç halim yok.
Bu kalem benim değil.
NOT: Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümleler vardır.
Bu işi yapmak istemiyor değil. → Bu işi yapmak istiyor.
NOT: Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümleler vardır.
Sanki ben seni seviyorum. → Ben seni sevmiyorum.
Soru Cümlesi: Bir duygu veya düşünceyi soru yoluyla açıklayan cümlelerdir. Cümleye soru anlamı iki şekilde kazandırılır;
a) Cümleye "mi" soru edatı getirilerek yapılır.
Babam geldi mi?
b) Cümleye "nasıl, kaç, hangi vb." soru sözcükleri getirilerek yapılır.
Hangi kitabı okuyorsun?
NOT: Bazı soru cümleleri cevap gerektirmez. Bu tür cümlelere "sözde soru cümlesi" denir.
Ne gelen var ne giden. → Bu cümlede "ne" soru sözcüğü var ancak amaç soru sormak değildir. Cümle cevap gerektirmez. Cümlenin anlamı "Gelen giden yok." şeklindedir.
İnsan çocuğunu sevmez mi? → İnsan çocuğunu sever.
Ünlem Cümlesi: Duyguların vurgulu bir şekilde anlatıldığı cümlelerdir.
Yaşasın! Sınavı kazanmışım.
► YÜKLEMİN YERİNE GÖRE CÜMLELER
Kurallı (Düz) Cümleler: Yüklemi sonda olan cümlelerdir.
Yarın pikniğe gideceğiz.
Kuralsız (Devrik) Cümleler: Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir.
Pikniğe gideceğiz yarın.
► YAPI BAKIMINDAN CÜMLELER
Tek Yargı Bildiren Cümleler: Tek yargısı olan cümlelerdir.
Kitabımı okudum. → Bu cümlede yüklem olan "okudum" sözcüğü tek bir yargıyı bildirmektedir.
Birden Fazla Yargı Bildiren Cümleler:
a) Birden çok yüklemi olan cümle:
» Noktalama işaretiyle bağlanan cümle:
At ölür meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. → Bu cümlede dört tane yargı (atın ölmesi, meydanın kalması, yiğitin ölmesi, şanın kalması) bildirilmektedir ve bu yargılar noktalama işaretleriyle birbirine bağlanmıştır.
» Bağlaçlarla bağlanan cümle:
Sordum ama cevap alamadım. → Bu cümlede iki yargı bildirilmektedir ve bu yargılar "ama" bağlacıyla birbirine bağlanmıştır.
b) Fiilimsi alan cümle:
Onun hasta olduğunu bilmiyordum. → Bu cümlede iki yargı vardır (bilmemek ve hasta olmak). Bu cümle fiilimsi alan cümledir.
CÜMLE TÜRLERİ ONLINE TESTLER
|
Test-2
|