Türk edebiyatında Tanzimat dönemi yazarlarına ait bazı yazıların deneme türüne öncülük ettiği söylenebilir. Fakat bu türe asıl yaklaşan yazılar Ömer Seyfettin, Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Yahya Kemal, Yakup Kadri, Halide Edip gibi yazarların kaleminden II. Meşrutiyet döneminde ortaya çıkmış ve yine bu yazarlar aracılığıyla Cumhuriyet döneminde daha da gelişmiştir. Özellikle 1940'lı yıllardan sonra edebiyatımızda artık adı da "deneme" olan zengin bir deneme edebiyatı bulmak mümkündür. Bu dönemde Peyami Safa, Nurullah Ataç, Ahmet Hamdi Tanpınar, Falih Rıfkı Atay, Sabahattin Eyüboğlu, Suut Kemal Yetkin, Mehmet Kaplan, Nurettin Topçu, Cemil Meriç gibi isimler sanat, edebiyat, din, felsefe vb konularda deneme örnekleri vermişlerdir.
www.huseyinarasli.com
Cumhuriyet Dönemi Deneme Yazarları ve Eserlerine Örnekler
Nurullah Ataç (1898-1957): Günlerin Getirdiği (1946), Karalama Defteri (1952), Sözden Söze (1952)
Suut Kemal Yetkin (1903-1980): Edebiyat Konuşmaları (1944), Edebiyat Üzerine (1952)
Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962): Beş Şehir (1946), Yaşadığım Gibi (1970)
Cemil Meriç (1916-1987): Bu Ülke (1974), Mağaradakiler (1978), Kırk Ambar (1981)
Sabahattin Eyüboğlu (1908-1973): Mavi ile Kara (1961), Yunus Emre'ye Selam (1966), Sanat Üzerine Denemeler (1974)
Mehmet Kaplan (1915-1986): Nesillerin Ruhu (1967), Büyük Türkiye Rüyası (1969), Edebiyatımızın İçinden (1978), Kültür ve Dil (1982)
Deneme örneği: Suut Kemal Yetkin, Denemeler'den
Deneme örneği: Mukaddes Uçurum - Mehmet Kaplan