Halit Ziya Uşaklıgil (1866-1945) Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği

• Halit Ziya, Servet-i Fünun ve Cumhuriyet dönemlerinin roman ve hikaye yazarıdır. 1866 yılında İstanbul'da doğan yazar, zengin ve köklü bir ailenin çocuğudur. Babası Halil Efendi'dir. İstanbul ve İzmir'deki çeşitli okullarda (Fatih Askeri Rüştiyesi, İzmir Rüştiyesi, İzmir'de rahip çocuklarının okuduğu bir okul) tahsilini tamamlamış, tahsil hayatında Fransızca'yı öğrenmiştir. Fransızca öğretmenliği, Osmanlı Bankası muhasipliği, Padişah 5. Mehmet Reşad'ın mabeyn katipliği görevlerinde bulundu. www.huseyinarasli.com

• Halit Ziya, Türk edebiyatının en önemli romancılarından olup modern türk romanının kurucusudur. Batılı anlamda ilk romanları yazmıştır. Onun romanları teknik açıdan güçlüdür. Teknik ve estetik açıdan en güçlü romanları "Mai ve Siyah", "Aşk-ı Memnu" ve "Kırık Hayatlar"dır.

• Romanlarının konuları ve kahramanları daha çok İstanbul çevresine aittir. Kültürlü, zengin, aydın kişilerin hayatlarını işlediği bu romanlarında ağır ve sanatlı bir dil kullanmıştır. Daha sonra Cumhuriyet döneminde eserlerini tekrar gözden geçirmiş ve romanlarını sadeleştirmiştir. Romanlarında realizm akımının etkisinde kalmıştır.

• Romanlarına göre daha sade ve anlaşılır bir dille yazdığı hikayelerinde ise Anadolu halkının yaşantısını işlemiştir. Halit Ziya'nın, bazılarını "küçük roman" olarak adlandırdığı altı uzun hikayesi ve on üç kitapta topladığı kısa hikayeleri vardır. Romanlarında olduğu gibi hikayelerinde de realizm akımına bağlı kalmış, bu nedenle romanlarında kullandığı bazı teknikleri hikayelerine taşımıştır.

• Halit Ziya eserlerinde psikolojik tahlillere yer vermiş, kişilerin ruhsal durumlarına değinmiştir. Ayrıca gözleme dayalı çevre tasvirleri yapmıştır. Ancak bu tasvirlerini (betimleme), eserini süslemek amacıyla değil, olayları ve kişileri daha iyi anlatmak amacıyla yapmıştır.

• Halit Ziya'nın "Mezardan Sesler" ve "Mensur Şiirler" adlı eserleri, Türk edebiyatında mensur şiirin ilk örnekleridir.

• Gazetecilik yönü de bulunan Halit Ziya, arkadaşı Tevfik Nevzat ile birlikte 1886'da "Hizmet Gazetesi"ni çıkarmaya başlamıştır. Yine Tevfik Nevzat ve Bıçakçızade Hakkı ile birlikte "Nevruz" adlı bir edebiyat dergisi çıkarmıştır.


ESERLERİ

Roman: Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar, Ferdi ve Şürekası, Sefile, Nemide, Bir Ölünün Defteri, Nesl-i Ahir.

Hikaye: Bir Muhtıranın Son Yaprakları, Heyhat, Bir Yazın Tarihi, Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası, Kadın Pençesi, Kar Yağarken, İzmir Hikayesi, Solgun Demet, Bir Şi'r-i Hayal, Sepette Bulunmuş, Hepsinden Acı, Bir Hikaye-i Sevda, İhtiyar Dost...

Mensur Şiir: Mezardan Sesler, Mensur Şiirler.

Oyun: Kabus, Firuzan, Fare.

Hatıra (Anı): Kırk Yıl, Saray ve Ötesi.

Araştıran ve yazan: Hüseyin Araslı.