► Hayatı:
• Türk edebiyatının ilk mevlid yazarlarından olan Süleyman Çelebi'nin hayatı hakkında fazla bir bilgi yoktur. Osmanlı tarihçisi Gelibolulu Mustafa Ali'nin "Künhül Ahbar" adlı eserinde anlatıldığına göre Süleyman Çelebi'nin babası Ahmed Paşa, Ahmed Paşa'nın babası olan Şeyh Mahmud ise Şeyh Edebalı'nın oğlu ve Orhan Gazi'nin silah arkadaşıdır. Süleyman Çelebi Bursa'da doğmuştur ancak doğum tarihi belli değildir. "Vesiletün Necat" isimli meşhur mevlidini 1409'da 60-65 yaşlarında yazdığına göre şairin 1350'lerde doğduğu söylenebilir. www.huseyinarasli.com
• İlk çocukluk yıllarını Orhan Gazi zamanında, gençlik yıllarını I. Murad (Murad Hüdavendigar) döneminde geçirmiştir.
• Eseri "Vesiletün Necat"tan anlaşıldığına göre dinî ilimlere vakıf biridir.
• Yıldırım Bayezid'in Divan-ı Hümayun imamlığı vazifesini yapmış, Bursa Ulu Cami yapıldıktan sonra 1400 yılında bu camiye imam tayin edilmiştir.
• "Vesiletün Necat"ı (mevlidi) 1409 yılında Emir Süleyman zamanında yazdığı halde eserinde ondan hiç bahsetmemiştir.
• Halk arasında "Süleyman dede" olarak anılan şair, 1422 yılında Bursa'da vefat etmiştir. Mezarı Bursa'da Çekirge yolu üzerindedir.
► Edebî Yönü: Süleyman Çelebi kalbini Allah ve Resulullah sevgisiyle doldurmuş, devlet büyüklerine ve diğer nüfuzlu kişilere minnet etmemiş, hatta eserlerinde onlar hakkında hiçbir şey yazmamıştır.
► Eseri:
Vesîletü'n-Necât (mevlid):
• Süleyman Çelebi'nin tek eseri olan mesnevi türündeki bu eser, Osmanlılar'da yazılan ilk eserdir. Adı "vesiletün necat" olmasına rağmen halk arasında mevlid olarak bilinir. Eserini büyük bir Peygamber aşkı ile yazmıştır.
• Süleyman Çelebi, mevlidi yazarken Aşık Paşa'nın "Garib-name"sinden, Erzurumlu Mustafa Darir'in "Siretün Nebi"sinden ve Ahmedi'nin "Mevlid"inden faydalanmıştır. Bu eserlerin faydalarından başka mevlidin yazılmasında Süleyman Çelebi'nin almış olduğu eğitimin büyük etkisi vardır. www.huseyinarasli.com
• "Vesiletün Necat" mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır ve bazı mesnevilerde olduğu gibi yer yer kaside ve gazel tarzı şiirler ihtiva eder. Ancak "Vesiletün Necat"ta terci-i bendlere ait bir özellik vardır ki o da her bahrin sonunda tekrarlanan vasıta beyitlerinin olmasıdır. Süleyman Çelebi aşağıda yer alan beyitleri, her bahrin bitişini belirtmek amacıyla eserinde on sekiz defa kullanmıştır.
Haşre dek ger dinilürse bu kelam
Nice Haşr ola bu olmaya tamam
Ger dilersiz bulasız oddan necat
Işk-ıla derd ile eydün es-salat
Bu durum diğer mevlid şairlerinin de bundan ilham alarak eserlerinde vasıta beyitleri kullanmalarına sebep olmuştur. www.huseyinarasli.com
• Şair eserinde mahlas olarak "Süleyman" ismini kullanmıştır. Eserin aruz vezni ise "fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün" şeklindedir.
• Süleyman Çelebi mevlidi açık ve anlaşılır bir dil kullanarak Eski Anadolu Türkçesi ile yazmıştır. - -
• Aynı zamanda eser okunduğu zaman kolayca söylenebilir gibi görünen, ancak hiç de kolay olmayan bir "sehl-i mümtenî" örneğidir.
• Mevlidin en uzun kısmı, 145 beyitten oluşan "veladet" kısmıdır.
• Süleyman Çelebi eserin sonunda Allah'tan af ve mağfiret diledikten sonra eserini hicrî 812 miladî 1409 yılında Bursa'da yazdığını belirtmiştir.
www.huseyinarasli.com
• Mevlid (Vesiletün Necat) yüzlerce yıl Müslümanlar tarafından benimsenmiş, düğünlerde, sünnetlerde, cenazelerde, bayramlarda insanımız tarafından okunmuştur.
• Mevlid okuyan kişilere "mevlidhan" denir.
• Türk edebiyatında 130 civarında mevlid yazılmıştır.
• Mevlid üzerine yapılan en kapsamlı çalışma Necla Pekolcay'ın doktora çalışmasıdır.
Mevlid'in Bölümleri:
1. Tevhid, münacaat ve kitabın yazılış sebebi
2. Alemin yaratılmasının sebebi
www.huseyinarasli.com
3. Muhammed (s.a.v.) nurunun yaratılması ve Adem'den (a.s.) başlayarak Peygamber'in alnında karar kılması
4. Veladet (Hz. Muhammed'in doğumu)
5. Hz. Muhammed'in mucizeleri
6. Mirac (Hz. Muhammed'in miraca yükselmesi)
7. Peygamberin vasıfları ve tebliğ vazifesini yerine getirmesi
8. Peygamberin vefatı
9. Kitabın sonu