Doğruluk: Doğruluk kavramı insanlık tarihi boyunca her zaman yüce bir değer olarak görülmüş ve hep ayakta tutulmaya çalışılmıştır. Peygamberlerin ve bütün dinlerin temel amaçlarından biri de doğruluğun benimsetilmesi ve doğru davranışların yaygınlaştırılmasıdır.
İslamiyet:
• "Ölçtüğünüz zaman tastamam ölçün ve doğru tartı kullanın..." İsrâ suresi, 35. ayet.
• "Allah'a inandım de, sonra da dosdoğru ol." Hz. Muhammed (s.a.v.)
www.huseyinarasli.com
Yahudilik:
• "… Tartınız da ölçünüz de eksiksiz ve doğru olacak…." Kitab-ı Mukaddes, Tesniye, 25/13-16.
Hristiyanlık:
• "Ne mutlu doğruluğa acıkıp susayanlara! Onlar doyurulacaklar." Kitab-ı Mukaddes, Matta, 5/6.
Budizm: Istırabın dindirilerek kurtuluşa erişilmesi doğrulukla mümkündür.
Temizlik: Temizlik kavramı bütün dinlerin önem verdiği ve yapılmasını öğütlediği bir davranış biçimidir. Dinler; beden, giysi ve çevre temizliğinin yanında ruh temizliğine de önem vermişlerdir. Dolayısıyla bütün dinler insanın hem maddi hem de manevi olarak temiz olmasını hedeflemişlerdir.
İslamiyet:
• "... Allah tövbe edenleri ve temizlenenleri sever." Bakara suresi, 222. ayet.
• "Elbiseni temiz tut. Kötü şeyleri terket." Müddessir suresi, 4. 5. ayetler.
• "Temizlik imanın yarısıdır." Hz. Muhammed (s.a.v.)
Hristiyanlık:
• "Ne var ki ağızdan çıkan, yürekten kaynaklanır. İnsanı kirleten de budur. Çünkü kötü düşünceler... yalancı şahitlik ve iftira hep yürekten kaynaklanır. İnsanı kirleten de budur." Kitab-ı Mukaddes, Matta, 15/18-20.
• "Ne mutlu yüreği temiz olanlara!" İncil, Matta, 5/7-8.
www.huseyinarasli.com
Yahudilik:
• "Kirli olup kendisini temizlemeyen adam, halkın arasından atılacaktır." Kitab-ı Mukaddes, Sayılar, 20/20.
Hinduizm: Hindular sabah şafaktan önce kalkıp ibadet için yıkanırlar.
İyilik ve Yardımseverlik: İyilik yapmak ve yardımsever olmak bütün dinlerde önem verilen ahlaki değerlerdendir. İslam dininde zekat, sadaka, fitre gibi ibadetler iyilik ve yardımseverlik konusunda örnek teşkil eder.
İslamiyet:
• "...Muhakkak ki iyilikler kötülükleri (günahları) giderir..." Hûd suresi, 114. ayet.
• "Muhakkak ki Allah adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder. Çirkin işleri, fenalığı ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor." Nahl suresi, 90. ayet.
Yahudilik:
• "Yoksula verenin eksiği olmaz, yoksulu görmezden gelense bir sürü lanete uğrar." Kitab-ı Mukaddes, Süleyman'ın Meseleleri, 28/27.
• "Elinden geldikçe iyiliğe hakkı olanlardan iyiliği esirgeme." Tevrat, Süleyman'ın Meselleri, 3/27.
Hristiyanlık:
• "İyi insan, içindeki iyilik hazinesinden iyilik, kötü insan ise içindeki kötülük hazinesinden kötülük çıkarır." Kitab-ı Mukaddes, Matta, 12/35.
Hinduizm ve Budizm: Bu dinlerde yoksullara, kimsesizlere yardım etmek ve cömert olmak öğütlenmiştir.
Büyüklere Saygı, Küçüklere Sevgi Göstermek: Büyüklere saygı, küçüklere sevgi göstermek bütün dinlerin önem verdiği evrensel değerlerdendir.
İslamiyet:
• "Küçüklerimize merhamet etmeyen, büyüklerimize saygı göstermeyen bizden değildir." Hz. Muhammed (s.a.v.)
Hristiyanlık:
• "...Anne babana saygı göster..." Kitab-ı Mukaddes, Matta, 19/18. 19.
Yahudilik:
• "Anne babana saygı göster..." Kitab-ı Mukaddes, Çıkış, 20/12.
• "Kendi babanı dinle ve ihtiyar olduğu zaman ananı hor görme." Tevrat, Tesniye, 22/4.
Hayvanlara İyi Davranmak: Dinlerin evrensel ilkelerinden biri de hayvanlara iyi davranmaktır. Bütün dinler hayvanların korunmasını, onlara şefkatle davranılmasını, onlara eziyet edilmemesini ister. www.huseyinarasli.com
İslamiyet:
• "Her can taşıyan varlığa yapılan iyilikte sevap vardır." Hz. Muhammed (s.a.v.)
Yahudilik:
• "Tanrı çeşit çeşit yabani hayvan, evcil hayvan, sürüngen yarattı..." Kitab-ı Mukaddes, Tekvin, 1/25.
Hristiyanlık:
• "Harman döven öküzün ağzını bağlamayacaksın." İncil, Korinliler 1:9/9.
Hinduizm:
• "Bu bilgeliğe erenler her şeye aynı gözle bakarlar. Sonsuz ruhu; bir rahipte, bir inekte, bir filde, bir köpekte görürler." Bhagavat Gita, 5/18.
Budizm:
• "Bütün varlıklar tehlike karşısında korkarlar ve hayat hepsi için de kıymetlidir. Bu durumu kabul eden bir insan onları öldürmez ve öldürülmelerine de sebep olmaz." Dhammapada, s. 129, 130.
Çevreyi Korumak: Allah her şeyi belli bir ölçüye göre yaratmıştır. Doğadaki her varlığın bu ölçü ve düzenin sağlanmasında bir görevi vardır. Dinler, insanın hayatını sürdürmesinde önemli bir yeri olan doğal çevrenin korunmasını istemişler, insanlarda çevre bilincinin oluşması için öğütler vermişlerdir.
İslamiyet:
• "Göğü Allah yükseltti ve mizanı O koydu. Sakın dengeyi bozmayın." Rahman suresi, 7. 8. ayetler.
• "Bir kimse ağaç diker de bunun meyvesinden insan, hayvan veya kuş yerse, yenen şey onun için bir sadaka yerine geçer." Hz. Muhammed (s.a.v.)
• "Yolları ve gölgelikleri kirletmekten sakının." Hz. Muhammed (s.a.v.)
Yahudilik: Yahudilikte çevre konusuyla ilgili olarak Allah'ın evreni ve içindekileri yarattığından ve bu durumdan hoşnut olduğundan söz edilir. (Kitab-ı Mukaddes, Tekvin, 1/9-13.)
Hinduizm-Budizm: Hint dinlerinde bitkilerin de birer can taşıdığı, bu sebeple tohumlarına ve filizlerine zarar verilmemesi gerektiği vurgulanır.
Zararlı Alışkanlıklardan Kaçınmak: Bütün dinlerde zararlı alışkanlıklardan uzak durulması istenir.
İslamiyet:
• "Ey iman edenler! İçki, kumar, dikili taşlar (putlar) ve fal okları şeytan işi birer pisliktir." Maide suresi, 90. ayet.
• "İçki bütün kötülüklerin anasıdır." Hz. Muhammed (s.a.v.)
Hristiyanlık:
• "Şarapla sarhoş olmayın, onda edepsizlik vardır." Kitab-ı Mukaddes, Efesliler, 5/18.
Yahudilik:
• "İçki peşinden koşmak için sabahleyin erken kalkanların, geceleyin geç vakte kadar, şarap onları kudurtuncaya kadar eğlenenlerin vay haline." Tevrat, İşaya, 5/12.
Budizm: Alkollü içki yasaktır.
Hinduizm: İçki ve kumar, zararlı olarak belirtilmiştir.
www.huseyinarasli.com
Başkalarına Zarar Vermemek: İnsanın sahip olduğu en temel haklardan birisi yaşama hakkıdır. Bir başkasının canına kıymak tüm dinlerin yasakladığı bir durumdur.
Mülkiyet hakkı da her insanın sahip olduğu temel haklardan biridir. Kişinin malına, mülküne zarar vermek; alın teri dökerek, emek harcayarak elde ettiği malını çalmak bütün dinlerce yasaklanmıştır.
Dünya üzerinde yaygın olan dinlerin yapılmasını hoş karşılamadığı ve kötü olarak gördüğü davranışlardan biri de yalancılıktır.
İslamiyet:
• "...Kim, bir cana veya yeryüzünde bozgunculuk çıkarmaya karşılık olmaksızın (haksız yere) bir cana kıyarsa bütün insanları öldürmüş gibi olur..." Maide suresi, 32. ayet
• "Aranızda birbirinizin malını haksız yere yemeyin..." Bakara suresi, 188. ayet
• "Ey iman edenler! Kendiniz, ana babanız ve en yakınlarınızın aleyhine de olsa, Allah için şahitlik yaparak adaleti titizlikle ayakta tutan kimseler olun. (Şahitlik ettikleriniz) zengin veya fakir de olsalar (adaletten ayrılmayın). Çünkü Allah ikisine de daha yakındır. (Onları sizden çok kayırır.) Öyle ise adaleti yerine getirmede nefsinize uymayın. Eğer (şahitlik ederken gerçeği) çarpıtırsanız veya (şahitlikten) çekinirseniz (bilin ki) şüphesiz Allah, yaptıklarınızdan hakkıyla haberdardır." Nisa suresi, 135. ayet
Yahudilik:
• "Öldürmeyeceksin." Kitab-ı Mukaddes, Çıkış, 20/13.
• "Komşuna karşı yalan şahadette bulunmayacaksın!" Tevrat, Tesniye, 5/20.
Hristiyanlık:
• "...Öldürmeyeceksin! Ve kim öldürürse hükme müstehak olacaktır." Kitab-ı Mukaddes, Matta, 5/21.
• "Hırsızlık yapma!" İncil, Matta, 19/18-19.
• "...Yalan yere tanıklık etme..." İncil, Matta, 19/18-19.
Budizm:
• "Bütün insanlar cezalandırılırken titrerler, bütün insanlar ölümden korkarlar. Sen de onlara benzediğini hatırla ve ne öldür ne de öldürmeye sebep ol." Dhammapada, s.246-247.