• Türk edebiyatında nesir alanında birçok ilklerin sahibi olan Ahmet Mithat Efendi, döneminin son derece üretken yazarlarındandır.
• "Toplum için sanat" anlayışını benimsediğinden dolayı edebi bir eser verme kaygısı gütmemiştir. Bunun yerine halkı eğitecek ve bilgilendirecek öykü ve romanlar yazmayı tercih etmiş, bu sebeple halkın rahatça anlayabileceği sade bir dil kullanmayı esas almıştır. Kendisi bu konuda "Nüfusunun yüzde doksan dokuzu koyu cehaletten tamamiyle kurtulamamış bir memlekette, henüz en aydınlık ve basit fikirleri bile sökemeyen kimselere edebi eser vermek, karnını doyuramamış bir kimseye meyve ikram etmek kadar garip bir hareketti." demiştir.
• Eğitici eserler verdiği için döneminde "hace-i evvel", yani ilk öğretmen olarak anılmıştır. Yazdığı eserlerinde eğiticiliğin ön planda olması dolayısıyla romanlarının, öykülerinin sonunda bir kıssadan hisse çıkarır.
• Toplumcu edebiyat anlayışını benimsediği için eserlerinin sonunda kötüleri cezalandırır, iyileri mutluluğa kavuşturur. Eserlerinde hem olayları anlatır, hem de kahramanların ruhsal dünyalarına değinir.
• Zaman zaman olayın içinde "Vah muharrir efendi, aman muharrir efendi" diyerek kendisi de yazar kimliğiyle ortaya çıkar. Bunun yanında sık sık okuyucuya seslenir, olay hakkında onların görüşlerine başvurur. Bu tarz anlatım, meddahların başvurduğu bir hikaye anlatma tekniğidir.
• Çok sayıda eser vermesine rağmen olay veya kahraman tekrarına düştüğü pek görülmemiştir.
• Ahmet Mithat Efendi yaşadığı devirde moda olan birçok edebi akımın etkisi altında kalmış, buna bağlı olarak farklı türlerde ve edebi akımlara bağlı tarzlarda eserler vermiştir. Örneğin;
www.huseyinarasli.com
» Jules Verne tarzı gezi ve kurgu romanları: Acaib-i Alem, Ahmet Metin ve Şirzat
» Akexandre Dumas Pere tarzı macera romanları: Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Dünyaya İkinci Geliş
» Don Kişot tarzı fantastik oyunu: Çengi
» Realist romanı: Henüz On Yedi Yaşında
» Romantizme bağlı romanı: Yeryüzünde Bir Melek
» Natüralist romanları: Müşahedat, Taaffüf
• Şiir dışında hemen her türde yazan Ahmet Mithat Efendi'nin eserlerinde işlediği konular; köy hayatı, kadınların çalışmaları, esaret ve cariyelik, batılılaşma, Avrupa'nın hayat tarzı, zengin-fakir farkı, görgü kuralları, tarihi olaylar, kız çocuklarının okutulması, görücü usulüyle evlilik, mirasyedilik...
• Ahmet Mithat Efendi edebiyatımızda tarihi ve köy romanlarının ilk denemelerini yapmış, romanda ilk defa ekonomiden bahsetmiş, esaretin ilk eleştirisini yazmış, kız çocuklarının okutulmasını edebi eserlerde ilk kez işlemiş, ilk hikaye örneklerini (letaif-i rivayat) vermiş, Türk edebiyatında "züppe" tipine ilk defa yer vermiştir.
• Gazetecilik yönü de olan Ahmet Mithat Efendi, 1872 yılında "Bedir" ve "Devir" gazetelerini, 1878 yılında da "Tercüman-ı Hakikat" gazetesini çıkarmıştır.
Eserleri: Farklı türlerde yaklaşık 200 civarında eser vermiştir. Eserlerinden bazıları;
Roman: Hasan Mellah (1874), Hüseyin Fellah (1875), Felatun Bey ile Rakım Efendi (1875), Karı-Koca Masalı (1875), Paris'te Bir Türk (1876), Yeryüzünde Bir Melek (1879), Henüz On Yedi Yaşında (1881), Acaib-i Alem (1882), Dürdane Hanım (1882), Esrar-ı Cinâyât (1884), Müşâhedât (1890), Eski Mektuplar (1897), Jön Türkler (1910)...
www.huseyinarasli.com
Hikaye: Letâif-i Rivâyât (otuz hikayeden oluşur, 1870-1893), Kıssadan Hisse (1870)...
Tiyatro: Çengi (1877), Eyvah (1882), Açık Baş, Hükm-i Dil...
Seyahatname (gezi yazısı): Avrupa'da Bir Cevelan (1890)
www.huseyinarasli.com
Araştıran ve yazan: Hüseyin Araslı.