Recaizade Mahmut Ekrem (1847-1914) Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği

• Tanzimat dönemi 2. kuşak şair ve yazarıdır. Çok yönlü bir sanatçı olan Ekrem, şiirle birlikte roman, hikaye, eleştiri türlerinde eserler vermiş, edebiyat teorisi alanında çalışmalar yapmıştır.

• Recaizade edebiyat hayatına klasik şiir tarzında yazdığı gazeller ile başlar. Hariciye Nezareti'nde memurluk yaptığı sırada Namık Kemal ile tanışır ve onunla dost olur. Daha sonra yenileşmenin kapısını aralar, Divan edebiyatını tenkit eder.

• Recaizade'nin şiir anlayışı güzellik üzerine kuruludur. Ona göre güzel olan her şey şiirin konusu olabilir. Şiir siyasal ve toplumsal sorunlarla ilgilenmez. Şiirin dilinin de konuşma dilinden ayrı olması gerektiğini savunur. Halkın kullandığı kelimelerin şiir dilinde kullanılmasına karşı çıkar. Bu yönüyle Ekrem eleştirdiği divan edebiyatından daha ağır bir dille şiirler yazmıştır.

• Kafiyenin göz için değil, kulak için olduğunu belirtir. Bu kafiye anlayışı yüzünden Muallim Naci ile uzun tartışmalar yapmıştır. Şiir hakkındaki düşünceleri Batı edebiyatı etkisindeki genç şairler üzerinde etkili olmuştur.

• Mekteb-i Sultanî'de (Galatasaray Lisesi) edebiyat hocalığı yaptığı sırada öğrencisi Ahmet İhsan'ın çıkardığı "Servet-i Fünun" dergisinin başına, yine bu liseden öğrencisi olan Tevfik Fikret'i getirmiş, Servet-i Fünun edebiyatının oluşmasına zemin hazırlamıştır.

• Şiirlerinde işlediği başlıca konular; aşk, tabiat, Tanrı, ölüm ve mezarlıktır. Oğlu Nijad'ın genç yaşta ölümü üzerine yazdığı "Ah Nijad" başlıklı şiiri, ölüm karşısında çaresiz kalan bir babanın duygularını, ıstıraplarını dile getirir. Bu şiirinde hece ölçüsünü denemiştir.
www.huseyinarasli.com
Bu ayrılık bana yaman geldi pek
Ruhum hasta, kırık kolum kanadım
Ya gel bana, ya oraya beni çek
Gözüm nûru oğulcuğum, Nijad'ım!

• Recaizade Mahmut Ekrem sanat hayatının ilerleyen dönemlerinde dilde sade bir söyleyişe yönelmiş, yeni şekiller denemiş ve kafiye örgüsünde değişikliğe gitmeye başlamıştır.

• Recaizade roman türünde "Araba Sevdası" adlı tek bir eser yazmıştır. Bu eser Türk edebiyatında ilk realist romandır. Ekrem bu romanında batılılaşmayı yanlış anlayan ve uygulayan, bu sebeple komik durumlara düşen züppe bir gencin başından geçenleri anlatır.

• Gazetecilik yönü de bulunan Recaizade, Namık Kemal'in çıkardığı "Tasvir-i Efkar" gazetesine yazılar yazmıştır. Namık Kemal'in 1867 yılında Avrupa'ya kaçması üzerine gazetenin idaresini devralmıştır.

• Şiirlerinde romantizm, romanında realizm, oyunlarında klasisizm etkisi altında olan Ekrem'in şiir, roman, hikaye, tiyatro, eleştiri, ders kitabı alanlarında yirmi civarında eseri vardır.


Eserleri:

Şiir: Nağme-i Seher (1871), Yadigar-ı Şebab (1873), Nefrin (1914)

Şiir-Nesir: Zemzeme (3 cilt, 1883-1885), Pejmürde (1893), Nijad Ekrem (2 cilt, 1900-1910)

Roman: Araba Sevdası (1896)

Hikaye (öykü): Saime (1888), Muhsin Bey Yahut Şairliğin Hazin Bir Neticesi (1890), Şemsa (1895)

Ders Kitabı: Talim-i edebiyat (1897)

Tiyatro: Afife Anjelik (1870), Atala Yahut Amerikan Vahşileri (1873), Vuslat Yahut Süreksiz Sevinç (1874), Görev Çağrısı (1914)

Araştıran ve yazan: Hüseyin Araslı.