Şemsettin Sâmî (1850-1904) Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği

• Şemsettin Sami Tanzimat döneminin sanatçılarından olup yazar, mütercim ve dil bilginidir. Özellikle dil alanında önemli çalışmalar yapmış, sözlük ve ansiklopediler çıkarmış, bütün yaşantısını Türkçeye adamıştır. Tanzimat döneminin en büyük dil bilgini olan Şemsettin Sami, Türkçenin sadeleşmesi konusundaki ilk bilimsel yaklaşımları ortaya koymuştur.

• Kendisi Arnavut olduğu halde Türk Milliyetçiliğini benimsemiş, bilimsel anlamda Türk Milliyetçiliğine hizmet etmiştir. Rus Türkolog Radloff'un yayınladığı "Orhun Kitabeleri"ni Türkçeye çevirmiş, Kutadgu Bilig'in de ilk defa Türkçeye tercümesini yapmıştır.

• Bir Türkçe sözlük olarak hazırladığı "Kâmûs-ı Türkî" adlı eseri, Türk dili bakımından en mühim eseri olup ilk Türkçe sözlüktür. Bu eserine "Kamus-ı Osmani" yerine "Kamus-ı Türki" adını vermiştir. Çünkü o "Osmanlı" ifadesinin sadece bir devlet adı olduğunu, kullanılan dilin ise Osmanlıca değil Türkçe olduğunu savunur.

• Bu eserinin yanında "Kamus-ı Fransevi" ve "Kamus-ı Arabi" adlı sözlük çalışmalarıyla "Kamusu'l-Â'lâm" isimli bir de ansiklopedik çalışması vardır. www.huseyinarasli.com

• Şemsettin Sami'nin roman türündeki tek eseri ise "Taaşşuk-u Talat ve Fitnat"tır. Bu eser, Türk edebiyatında batılı anlamda yazılmış ilk romandır.

• Batı edebiyatı akımlarından romantizmin etkisinde kalan Şemsettin Sami'nin tiyatro ve çeviri çalışmaları da mevcuttur. Tercüme çalışmalarını Fransızcadan yapmıştır. Fransızcadan yaptığı en önemli tercümeleri Victor Hugo'nun "Sefiller" ve Daniel Defoe'nin "Robinson Crusoe" adlı eserleridir.

• Şemsettin Sami "İbret" ve "Hadika" gazetelerinde makale yazarlığı yapmış , "Sabah" gazetesinde ise başyazarlık yapmıştır.


Eserleri:

Sözlük: Kâmûs-ı Türkî (ilk Türkçe sözlük), Kâmûs-ı Arabî (Arapça sözlük), Kâmûs-ı Fransevî (Fransızca sözlük)

Roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (batılı anlamda ilk yerli roman)

Tiyatro: Besa Yahut Ahde Vefa, Gâve, Seyyid Yahya

Ansiklopedi: Kâmûs-ı Â'lâm (6 ciltlik tarih, coğrafya ve kişiler ansiklopedisi)

Çeviri: Victor Hugo'nun "Sefiller" ve Daniel Defoe'nin "Robinson Crusoe" adlı eserleri. Bunlardan başka Fransızcadan yaptığı çeviriler vardır.

Eserlerinin toplamı elli civarındadır. Yukarıda yazdıklarımız başlıcalarıdır.

Araştıran ve yazan: Hüseyin Araslı.