• Tanzimat öncesinde batılı anlamda tiyatro eseri bulunmuyordu. Kültürümüzde karagöz, orta oyunu, meddah ve köy seyirlik oyunları bulunmaktaydı. 19. yüzyılın ortalarından itibaren Türk tiyatrosu modernleşme sürecine girmiştir.
• Batı tarzında ilk tiyatro eseri, İbrahim Şinasi'nin 1859 yılında yazdığı "Şair Evlenmesi"dir. Bu eser aynı yıl hem "Tercüman-ı Ahval" gazetesinde yayınlanmış, hem de kitap olarak basılmıştır. Şinasi bu oyununda orta oyunu ve karagöz geleneğinden yararlanmıştır. www.huseyinarasli.com
Sahnelenen ilk oyun Namık Kemal'in "Vatan Yahut Silistre" adlı eseridir. 1 Nisan 1873 tarihinde İstanbul'da Gedikpaşa Tiyatrosu'nda sahnelenen bu eser, zamanında büyük yankılar uyandırmıştır. Eserin konusu; 1853 Türk-Rus Savaşı'nda, gönüllü olarak cepheye giden sevgilisi İslam Bey'in ardından onunla birlikte savaşmak için asker kıyafeti giyip Silistre Müdafaası'na katılan Zekiye adındaki genç kızın aşkıdır.
• İlk Türk tiyatrosu, Güllü Agop'un sahibi olduğu "Osmanlı Tiyatrosu"dur. 1867 yılında kurulan bu tiyatroda Namık Kemal, Şemsettin Sami, Ahmet Mithat, Direktör Ali Bey gibi yazarların oyunları sahnelenmiştir.
• Bu dönemde Ahmet Vefik Paşa Türk tiyatroculuğunun gelişmesinde büyük rol oynamıştır. Bursa'da vali olarak görevli iken burada bir tiyatro binası yaptırmış ve bu binada Moliere'den çevirdiği oyunların sahnelenmesini sağlamıştır.
• Direktör Ali Bey de Türk tiyatrosunun kurulmasında büyük çabalar harcamıştır. Oyunları genelde komedi tarzında olup Moliere'den uyarlamaları vardır. www.huseyinarasli.com
• Türk tiyatrosunda ilk trajedi yazarı Ali Haydar'dır. Ali Haydar'ın trajedi türündeki eserleri 1866'da yazdığı "Sergüzeşt-i Perviz" ve "Sasaniyan Hükümdarlarından İkinci Ersas'ın Sergüzeşt'i", komedi türündeki eseri ise 1875'te yazdığı "Rüya Oyunu"dur.
• Namık Kemal ve Ahmet Mithat Efendi gibi Tanzimat edebiyatının 1. kuşak yazarları tiyatroyu bir okul olarak görmüşler, yazdıkları oyunlarla halkın yönlendirilmesini, eğitilmesini, bilgilendirilmesini amaçlamışlardır. Bu sebeple halkın anlayabileceği bir dil kullanmışlardır.
• Abdülhak Hamit Tarhan gibi 2. kuşak yazarlar ise daha çok okunmak için oyunlar yazmışlardır. Çünkü bu dönemde tiyatro biraz daha önemini yitirmiştir. Bunun yanında Tanzimat edebiyatının 2. dönemindeki oyunlarda dil ağırlaşmıştır.
• Tanzimat edebiyatının 2. dönemindeki başlıca oyun yazarları; Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit Tarhan, Muallim Naci, Sami Paşazade Sezai ve Mizancı Mehmet Murat'tır.
Araştıran ve yazan: Hüseyin Araslı.