Edebiyat: Farklı tanımları olmakla birlikte çoğunlukla “olay, düşünce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü veya yazılı olarak biçimlendirilmesi sanatı” şeklinde tanımlanan edebiyatın kökeni Arapça “edeb” kelimesidir.
Edebiyat ve Bilim: Edebiyatla bilim arasında farklı şekillerde ilişki söz konusudur. Bu ilişkinin temelinde her ikisinin de insan etkinliği olması vardır. Edebiyat da bilim de insana yöneliktir, insan içindir. Edebiyat ve bilim birbirinden farklı yöntemler kullanır. Edebiyat kendi alanındaki üretiminde öznel bir bakışla güzelliğe ulaşmayı, kişiye estetik zevk kazandırmayı amaçlar. Bilim ise deney, gözlem, araştırma vb. yöntemlerle gerçeğe ve doğru bilgiye ulaşmayı amaçlar. Edebiyat kendi alanındaki etkinliklerini gerçekleştirirken bilimden yararlanır. Edebiyat öncelikle psikoloji, sosyoloji, tarih, felsefe gibi sosyal bilimlerle doğrudan ilişki içindeyken fizik, kimya, biyoloji gibi deneysel bilimlerle dolaylı bir ilişki içindedir. Edebiyat bilimi, bilim de edebiyatı etkiler. Bu anlamda edebiyatla bilim arasındaki ilişkinin karşılıklı olduğu unutulmamalıdır.
www.huseyinarasli.com
Edebiyatın Güzel Sanatlarla İlişkisi: Güzelliğin peşinde olan insanoğlu, idealize ettiği güzelliği yansıtmak için güzel sanatlardan yararlanmıştır. Güzel sanatlar; işitsel (fonetik), görsel (plastik) ve dramatik (ritmik) sanatlar olmak üzere üç gruba ayrılır. Edebiyat diğer güzel sanat dallarından, kullanılan malzeme ve kendisini ifade ediş tarzı bakımından ayrılır. Edebiyat dışındaki güzel sanat dallarının malzemesi boya, alçı, taş, ağaç gibi maddi unsurlarken işitsel sanatlar içinde yer alan edebiyatın malzemesi dildir. Aynı zamanda diğer sanat dallarıyla verilen eserleri açıklamak için kullanılan edebiyat, bu yönüyle de öteki sanat dallarından ayrılır. Bütün güzel sanatlar gibi güzeli, estetik haz uyandıracak şekilde anlatma ve kalıcı kılma çabası içinde olan edebiyat; aynı zamanda müzik, sinema, tiyatro vb. sanat dallarına da kaynaklık edebilir.
Metinlerin Sınıflandırılması: Metinler, sanat metinleri (edebî metinler) ve öğretici (bilgilendirici) metinler olmak üzere ikiye ayrılır. Ayrıca sanat metinleri ve öğretici metinler de kendi içinde gruplandırılır.
Sanat metinleri; edebî bir heyecan uyandırmak, estetik zevk ve anlayış kazandırmak amacıyla yazılır. Coşku ve heyecanı dile getiren metinler (şiir), öyküleyici (anlatmaya bağlı) metinler (masal, fabl, destan, hikâye, roman), göstermeye bağlı metinler (tiyatro) sanat metinleridir.
Öğretici metinler; tanıtmak, bilgi ve haber vermek, uyarmak, düşündürmek, kanıları değiştirmek, yönlendirmek gibi amaçlarla yazılır. Tarihî metinler, felsefi metinler, bilimsel metinler, gazete çevresinde gelişen metin türleri (makale, deneme, sohbet, fıkra, eleştiri, mülakat, röportaj, haber yazıları), kişisel hayatı konu alan metin türleri (anı, günlük, gezi yazısı, biyografi / otobiyografi, mektup) öğretici metinlerdir.
DİL BİLGİSİ
Dilin Kullanımından Doğan Türler
Ağız: Bir dilin bir ülke sınırları içindeki farklı yerleşim bölgelerinde ses, şekil, söz dizimi ve anlamca farklılaşan konuşma biçimidir: Kayseri ağzı, Erzurum ağzı, Trakya ağzı...
Şive: Bir dilin, yazılı kaynaklarla izlenebilen tarihî gelişimi içinde ayrılmış kollarıdır. Azeri Türkçesi, Özbek Türkçesi, Türkmen Türkçesi...
www.huseyinarasli.com
Lehçe: Bir dilin, tarihî gelişimi içinde yazılı kaynaklarla izlenemeyen dönemlerinde ayrılmış kollarıdır. Türk dilinin Çuvaş lehçesi ve Yakut lehçesi gibi.
Argo: Ortak dilden ayrı olarak belirli toplulukların ses, yapı, söz dizimi ve anlam bakımından farklılık gösteren dili veya kelime dağarcığıdır. Örnek: "Adam afili, etrafa caka satıyor."
Jargon: Aynı meslek veya topluluktaki insanların ortak dilden ayrı olarak kullandıkları özel dil veya söz dağarcığıdır. Örnek: "Hasta dün gece eks oldu."
Standart: Bir dili toplum olarak konuşan ve yazanların hep birlikte uydukları, ağız özelliklerinden arındırılmış, belirli ölçü ve kurallara bağlı ortak dildir. Standart Türkçe, İstanbul Türkçesi esas alınarak biçimlendirilmiş olan konuşma ve yazı dilidir.
İLETİŞİM
Sahip olduğumuz bilgileri, duygularımızı ve düşüncelerimizi çeşitli yollarla başkalarına aktarmaya iletişim denir. İletişimin ögeleri şunlardır; gönderici (kaynak), ileti (mesaj), alıcı, kanal, geri bildirim, kod (şifre), bağlam.
İletişim ve İletişim Ögeleri konusu ile ilgili ayrıntılı bilgiler için tıklayın
Düşünceyi Geliştirme Yolları
Karşılaştırma: İki varlık, kavram veya olayın aynı veya farklı yönlerinin ortaya konmasına denir. "en, daha, göre, gibi, kadar, çok" sözcükleri, karşılaştırma yaparken sıkça kullanılan sözcüklerdir. Karşılaştırma daha çok açıklama ve tartışma metinlerinde görülür.
www.huseyinarasli.com
Tanımlama: Bir varlığın veya kavramın ne olduğunun ortaya konmasına denir. Tanımlama cümleleri "Bu nedir?" sorusunun cevabı olan cümlelerdir.
Örnekleme: Anlatılanları daha anlaşılır hâle getirip inandırıcı kılmak amacıyla örnekler verilebilir. Bu yolla okuyucunun konuyu daha iyi anlaması sağlanır.
Tanık Gösterme (Alıntı Yapma): Yazarın, görüşlerini desteklemek ve inandırıcılığı arttırmak için konusunda uzman birinin düşüncelerine yer vermesine denir. Bu yöntem kullanılırken alıntı yapılan cümle tırnak içinde verilir.
Benzetme: Paragraftaki düşünceyi somutlaştırmak için iki varlık, kavram, olay veya durumun birbirlerine benzetilerek anlatılmasıdır. Benzetme yapılırken genellikle "gibi" edatı kullanılır.
Sayısal Verilerden Yararlanma: Ele alınan bir düşüncenin sayısal verilerle desteklenmesidir. Bu, okuyucu için daha inandırıcı olur.