Türk dili ve edebiyatı dersi 11. sınıf 5. ünite "SOHBET/FIKRA" özet konu anlatımı.
SOHBET(SÖYLEŞİ)
• Çoğunlukla gazete ve dergilerde yayımlanan, güncel olayların, kültür ve sanat hayatındaki gelişmelerin fazla derine inilmeden, içten bir dille, okuyucuyla karşılıklı konuşma havasında işlendiği yazı türüdür.
• Genellikle gazete ve dergilerde yer alan sohbet türünde yazarın amacı bilimsel bir ispat değil okuyucuyla samimi diyaloglar kurarak kişisel düşüncelerini açıklamaktır.
• Sohbetlerde fazla ayrıntıya girilmez, sadece konuya dikkat çekilir, anlatılanları kanıtlama çabası yoktur bu nedenle kanıtlama gayreti ortaya konmaz. Amaç, okuyucuyu konu üzerinde düşünmeye davet etmektir.
• Yazar, mizahi fıkralardan, atasözlerinden yararlanabilir; anekdotlara ve şiirlere yer verebilir. Kendine ya da okuruna yönelttiği sorulara cevaplar vererek canlı ve akıcı bir üslup yakalayabilir.
• Söyleşide bir konu sınırlaması yoktur. Gündelik olaylar, edebiyat ve sanat dünyası , ortak yaşamlar, toplumsal değerler vb. söyleşinin konusu olabilir.
www.huseyinarasli.com
• Öznel bir anlatım içeren sohbet türünde düşünceler giriş, gelişme ve sonuç planında ortaya konur.
• Açık, yalın ve duru bir anlatımın kullanıldığı sohbet türünde cümleler konuşma üslubunda ve çoğunlukla devriktir.
• Sohbet, bir yazı türü olarak Türk edebiyatına Tanzimat Dönemi’nde gazetecilikle girmiştir. Bu dönemin genel anlayışına uygun olarak yazarlar, diğer türlerde olduğu gibi sohbette de toplumsal fayda ilkesini gözetmiş; dönemine göre sade bir dil kullanmaya çalışmışlardır.
• Tanzimat Dönemi’nde Ahmet Mithat Efendi; Servetifünun Dönemi’nde ise Tevfik Fikret, Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Cahit Yalçın sohbet türünde yazılar yazmıştır.
• Servetifünun Dönemi’nde bağımsız çizgide eser veren Ahmet Rasim, sohbet türünün ilk yetkin ürünlerini vermiştir.
• Cumhuriyet Dönemi’nde diğer düzyazı türlerinde olduğu gibi sohbette de yalın bir dil ve anlatım kullanılarak Anadolu insanına seslenmek amaçlanmıştır. İnsana ve yaşama dair her tür kavram ve olgu bu dönem sohbetlerinde ele alınmıştır.
Sohbet (Söyleşi) türünün başlıca yazarları ve eserleri:
Ahmet Rasim → Ramazan Sohbetleri, Muharrir Bu Ya
Şevket Rado → Eşref Saat, Saadet Yolu, Hayat Böyledir
Nurullah Ataç → Söyleşiler
Melih Cevdet Anday → Dilimiz Üzerine Konuşmalar
Suut Kemal Yetkin → Edebiyat Söyleşileri
Ahmet Kabaklı → Sohbetler
Haldun Taner → Hak Dostum Diye Başlayalım Söze
Yahya Kemal Beyatlı → Eğil Dağlar, Aziz İstanbul, Edebiyata Dair
FIKRA
• Gazete ya da dergilerde günlük olayların, ülke sorunlarının değerlendirildiği; sanat, spor, bilim ve kültür alanındaki düşüncelerin rahat ve samimi bir üslupla ortaya konduğu yazı türüdür.
• Fıkralarda düşüncelerin kanıtlanması gerekmez. Kişisel görüşler kısa, özlü bir biçimde yazıya aktarılır.
• Günlük siyasi, toplumsal, ekonomik gelişmelerin yorumlandığı fıkralarda yazar; okur kitlesinin düşüncelerini yönlendirme amacındadır.
• Köşe yazısı olarak da bilinen fıkra türü, nükteli ve güldürücü hikâyecik olan fıkra ile karıştırılmamalıdır.
• Fıkra, Türk edebiyatına Tanzimat Dönemi’nde girmiştir. Bu dönemde yazılan fıkralarda hürriyet, eşitlik, adalet, kanun gibi toplumsal temalar ele alınmış; dönemine göre halkın anlayacağı bir dil kullanılmaya çalışılmıştır.
• Gazete çevresinde oluşan bu yazı türünün ilk örneklerini İbrahim Şinasi, Namık Kemal ve Ahmet Mithat Efendi vermiştir. Sonraki dönemlerde onları Hüseyin Cahit Yalçın, Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Refik Halit Karay, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Ziya Gökalp gibi yazarlar takip etmiştir.
• Cumhuriyet Dönemi’nde gazete ve dergilerin çoğalması ile fıkra türündeki yazılar daha çok görülmeye başlanmıştır.
• Bu dönem fıkralarında yazarlar, sade bir dil ve anlatımla güncel, siyasi, sosyal konularda düşüncelerini ifade etmişlerdir.
• Cumhuriyet Dönemi'nde; Peyami Safa, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Falih Rıfkı Atay, Orhan Seyfi Orhon, Yusuf Ziya Ortaç, Sabri Esat Siyavuşgil, Ercüment Ekrem Talu, Burhan Felek, Haldun Taner, Attila İlhan, Ahmet Kabaklı, İlhami Soysal, Ergun Göze gibi yazarlar fıkra türünde yazılar kaleme almışlardır.