Türk dili ve edebiyatı dersi 12. sınıf 4. ünite "ROMAN" özet konu anlatımı.
TÜRK EDEBİYATINDA 1923-1950 ARASI ROMAN
• Dönemin siyasi ve sosyal koşulları doğrultusunda toplumun değişik katmanlarında yer alan kişiler de romanlara konu edilmiştir. Toplumcu gerçekçi anlayış doğrultusunda eser veren yazarlar; romanlarında halkın, yoksul insanların, işçilerin, köylülerin sorunlarını gerçekçi bir tutumla ortaya koymuşlardır.
• Bu dönem romanlarda modernist bir anlayışla bireyin iç dünyası ele alınmış ve psikolojik unsurlar kullanılmıştır. Bu anlayış doğrultusunda eser veren yazarlar, romanlarında aydınları ve onların hem iç dünyalarını hem de toplumla kurdukları ilişkileri yeni anlatım tekniklerini de kullanarak yansıtmışlardır.
• Cumhuriyet Dönemi’nin önemli edebî anlayışlarından biri de roman ve hikâyede görülen, “modernizm sonrası” anlamına gelen postmodernist anlayıştır. Bu anlayış doğrultusunda verilen eserler, modern kuralların dışladığı değerleri ele alır.
• Cumhuriyet Dönemi romanlarında; din, tasavvuf ve halkın geleneksel yaşamı gibi konuları İslami duyarlılıkla, farklı anlatım yöntemleriyle yansıtan yazarlar da olmuştur.
Roman incelemesi → Üç İstanbul
TOPLUMCU GERÇEKÇİ ANLAYIŞLA YAZILAN ROMAN
• Toplumcu gerçekçi anlayışın başlangıcı Nabizade Nazım ve Hüseyin Rahmi'ye kadar uzanır. Nabizade Nazım'ın "Karabibik" adlı eseri ile köy hayatına, köylü insanının sorunlarına yönelme başlar.
• Toplumcu gerçekçi anlayışla verilen eserlerde gözleme dayalı tasvirler yapılır, sosyal yaşamın sorunları dile getirilir. Özellikle köy hayatı ve bu bağlamda köyde yaşanan zengin-fakir, aydın-cahil, ağa-köylü çatışmaları ele alınır.
• Bunun yanında köyden kente göçün doğurduğu problemler işlenir. Bunu işleyen ilk yazarlardan biri Orhan Kemal'dir.
• Toplumcu gerçekçi anlayış, "memleket edebiyatı" çizgisinde sürdürülmüştür. Bu anlayışla verilen eserler 1930'lardan 1980'lere kadar edebiyat dünyasında güçlü bir şekilde varlıklarını sürdürmüşlerdir. Özellikle roman alanında bu varlık daha çok hissedilmiştir.
• 1950'li yıllarda Köy Enstitülerinde yetişen köy kökenli yazarlar Anadolu'nun köylerini ve kasabalarını, buralardaki sorunları, yaşanan hayatı eserlerinde farklı boyutlarıyla işlemişlerdir.
• Sabahatttin Ali, Yaşar Kemal, Samim Kocagöz, Talip Apaydın, Necati Cumalı, Fakir Baykurt gibi yazarlar toplumcu gerçekçi anlayışla yazdıkları romanlarıyla tanınmışlardır.
Roman incelemesi → Bereketli Toprak Üzerine
MODERNİZM ANLAYIŞIYLA YAZILAN ROMAN
• Modernist romancılar; eserlerinde insanlarla sağlıklı ilişkiler kuramayan, toplumsal değerlerle çatışmalar yaşayan kahramanları sıklıkla işlemişlerdir.
• Modernizmi esas alarak yazılmış eserler ile bireyin iç dünyasını (iç gerçekçiliği) esas alan eserler arasında, insan psikolojisine yaklaşım bakımından yakınlıklar vardır.
• Modernist anlayışla yazılan eserlerde modern insanın bunalımları, yalnızlık, toplumdan kaçış, toplumda yerleşmiş geleneksel değerlere tepki gibi konular ele alınmıştır.
• Dil ve anlatımda geleneksel tekniklerden vazgeçilmiş, yeni arayışlara gidilmiştir.
• Modernizm anlayışıyla yazılan eserlerde canlandırmaya dayalı sembollerle anlatım tekniğine (alegorik anlatım) önem verilir.
• Modernizmi esas alan eserler varoluşçuluk akımından etkilenmiştir.
• Bu türdeki eserlerde önemli olan olay değil, olayın birey üzerindeki etkisini, ortaya çıkardığı duyguları anlatmaktır.
• Türk edebiyatında özellikle 1950’li yıllarda örneklerini görmeye başladığımız modernist anlayışla eser veren sanatçılar arasında Oğuz Atay, Ferit Edgü, Vüs’at Orhan Bener, Demir Özlügibi isimler sayılabilir.
Roman incelemesi → Aylak Adam
POSTMODERNİST ANLAYIŞLA YAZILAN ROMAN
• Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında 1980’den sonra postmodernizm akımı etkili olmaya başlamıştır.
• Modern sonrası anlamına gelen postmodernizme göre hayat bir oyundur.
• Postmodernist romancılar; bir kısmını modernizmden devraldıkları metinler arasılık, kolaj, pastiş, üst kurmaca,parodi gibi anlatım tekniklerini yeni bir yorumla eserlerinde kullanmışlardır.
• Metinler arasılık, genel anlamda bir metnin kendinden önce yazılmış metinlerle doğrudan ya da dolaylı olarak ilişki kurması ve bunun eserde yansıtılmasıdır. Modernizmde de rastladığımız metinler arasılığı, postmodernist yazarlar zenginleştirerek kullanmaya devam etmişlerdir.
• Postmodernist romanların ayırt edici yönlerinden biri üst kurmacadır. Üst kurmaca, yazma sürecinin de romanın konularından biri olarak kurgulanmasıdır. Bu teknik, roman teorisini roman pratiği içinde göstermektir. Örneğin bir polisiye roman içinde polisiye roman türünün özelliklerinin de romanın içinde yer alması üst kurmacadır.
• Herhangi bir konuda farklı yazar, şair ya da kaynaklardan derlenen alıntıların bir araya getirilerek metne yansıtılması kolaj olarak adlandırılır.
• Pastiş, başlı başına bir türe, tarza has üslubun, biçimin taklididir.
• Parodi, kendinden önce ortaya konmuşbir metni konu/içerik boyutunda hareket noktası alma olarak kabul edilebilir.
• Türk edebiyatında İhsan Oktay Anar, Hasan Ali Toptaş, Oğuz Atay, Nedim Gürsel, Orhan Pamuk, Bilge Karasu, Pınar Kür, Selim İleri, İnci Aral, Buket Uzuner gibi birçok sanatçının romanlarında postmodernizm akımının etkileri görülmektedir.
Roman incelemesi → Sevgili Arsız Ölüm
TÜRK DÜNYASI EDEBİYATINDA ROMAN
• Türk dünyası edebiyatı ile Türkiye dışında yaşayan Kırgız, Kırım, Türkmen, Azeri, Özbek, Tatar gibi bütün Türk boylarının oluşturdukları edebiyat kastedilmektedir.
• Bu boylar, uzun süre Sovyetler Birliği’ne bağlı olarak yaşamışlardır.
• Sovyetlerin ideolojik yapısına rağmen bu dönemde bile dil ve anlatım yönünden başarılı eserler vermişlerdir.
• Bu eserler incelendiğinde eserlerde Rus edebiyatının izlerini görmek mümkündür.
• Bağımsız birer cumhuriyet hâlinde varlıklarını sürdürmeleri ise ancak Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra mümkün olmuştur.
• Türk dünyası edebiyatında şiir, roman, hikâye, tiyatro gibi pek çok edebî türde yazılmış örnekler vardır.
• Bu edebiyatlarda da roman ve hikâye türleri bir anda oluşmuş değildir.
• Sözü edilen türlerin ortaya çıkışında halk hikâyelerinin, destanların, efsanelerin, mesnevilerin, Batılı eserlerin ve bazı Rus yazarların etkisi vardır.
• Eserlerde genellikle savaş (özellikle II. Dünya Savaşı), aşk, halkın yaşantısı gibi konular işlenmiştir.
• Türk dünyası edebiyatının önemi roman ve hikâye yazarları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
Azeri Edebiyatı: Neriman Nerimanov, İsa Hüseynov, Sabir Ehmedov, Seyid Hüseyin.
Tatar Edebiyatı: Musa Akyiğit, Muhammed Zahir Bigi.
Kırım Edebiyatı: Cengiz Dağcı, ismail Gaspıralı.
Kırgız Edebiyatı: Cengiz Aytmatov, Ali Tokombaev.
Roman incelemesi → Selvi Boylum Al Yazmalım
DÜNYA EDEBİYATINDA ROMAN
• XX. yüzyıl; dünya edebiyatında her ülkedeki değişim ve gelişimin, bu değişim ve gelişimin yarattığı çelişkilerin, insanın iç dünyasında oluşan ikilemlerin yansıtıldığı bir dönem olur.
• Sanatçılar yaşamın anlamını, çağın genel görünümünü yansıtma eğilimine girer. Gerçeğe giden yol tek olmadığı için her ülkenin yazarları yeni arayışlar, yeni yönelimler içerisindedir.
• Dünya edebiyatında romanlarıyla tanınmış Ernest Hemingway, John Steinbeck, Stephan Zweig, J. D. Salinger, Tolstoy, George Orwell Harper Lee gibi pek çok isim vardır.