İtikadi mezhepler İslam'ın inanç konularıyla ilgili görüş bildirmişlerdir.
Haricilik: İslam tarihindeki ilk itikadi mezheptir. Sıffin savaşında Hz. Ali'yi destekleyen bir grup, savaşın sonlarına doğru Hz. Ali'nin hakeme başvurmayı kabul etmesi üzerine onun küfre düştüğünü iddia ederek ondan desteğini çekip ayrılmışlardır. Böylece kendilerine "ayrılanlar" anlamında Hariciler denilmiştir. Çünkü bu insanlar Hz. Ali'nin Muaviye karşısında haklı olduğuna ve hakeme başvurmasına gerek olmadığına inanıyorlardı. Haricilikte büyük günah işlemenin insanı dinden çıkardığı kabul edilmiştir. Haricilik İslam dünyasında pek tutunamamıştır. Ancak bu mezhebin bir alt kolu olan İbadiyye ekolü günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. İbadiler daha çok Madagaskar, Zengibar, Kuzey Afrika'nın bazı bölgeleriyle Umman Sultanlığı'nda yaşarlar.
www.huseyinarasli.com
Şia (Şiilik): Peygamberimizden sonra Hz. Ali'nin ayet ve hadis delilleriyle imam (önder) olduğuna, imametin kıyamete kadar da onun soyuna ait olduğuna ve bu soydan gelen imamların Peygamberler gibi masum (günahsız) olduklarına inanan gruba Şia denir.
On İki İmam: Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, Ali Zeynelabidin, Muhammed Bakır, Cafer-i Sadık, Musa Kazım, Ali er-Rıza, Muhammed Takî, Ali Nakî, Hasan Askerî, Muhammed Mehdî.
Şiilik zamanla birçok farklı gruplara ayrılmıştır. Zeydiye, İsmailiye, İmamiye gibi kolları günümüze kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir. Günümüzde Şiilik denince İmamiye ekolü anlaşılır. Bu ekol İran'ın resmi mezhebidir.
Mu'tezile: Mutezile mezhebinin kurucusu Vasıl bin Ata, Hasan Basri hazretlerinin öğrencisiydi. Hasan Basri'nin ilim meclisinde iç savaşlara katılanlar ile büyük günah işleyenlerin durumu tartışılırken Vasıl bin Ata bunların kafir ya da mü'min olmadıklarını, ikisi arasında bir yerde olduklarını ileri sürerek hocasıyla görüş ayrılığına düşmüş ve meclisten ayrılmıştır. Emevilerin kaderci tutumları Mutezile'nin yaygınlaşmasını sağlamış, Abbasiler döneminde ise faaliyetleri iyice artmıştır. Mutezileye göre İslam'ın inanç esaslarını savunmada naklî delillerin (ayet ve hadis) yanısıra aklî ve felsefî deliller de kullanılmalıdır. Bu görüşleri Kelam ilminin temellerini atmıştır. Mutezilenin beş temel esası: Tevhit, adalet, vaad ve vaid, el-menzile beynel menzileteyn, emri bil maruf nehyi anil münker. www.huseyinarasli.com
Maturidîlik: İnanç (itikad) konularında İmam Maturidi hazretlerinin görüşlerini benimseyenlerin oluşturduğu ehl-i sünnet mezhebidir. Maturidi mezhebinde akıl ile nakil arasında orta yol tercih edilmiş, dinin anlaşılması konusunda naklin yanında akıl da temel olarak kabul edilmiştir. Maturidiye göre; amel imana dahil değildir, büyük günah işleyen dinden çıkmaz, insan aklıyla Allah'ın varlığını bulabilir, kader konusunda insan bir şeyi yapmak istediği zaman Allah onu yaratır.
www.huseyinarasli.com
Eş'ârîlik: İtikad konularında İmam Eş'ari hazretlerinin görüşlerini benimseyenlerin oluşturduğu ehl-i sünnet mezhebidir. İmam Gazali ve Fahrettin Razi, bu mezhebin görüşlerini benimsemişlerdir. Eşarilikte; itikadi konuların açıklanmasında nakil yanında akla da önem verilir, insanın fiilleri Allah tarafından yaratılır, iyi ve kötü akılla değil nakille bilinir.
10. sınıf 5. ünite diğer konular için tıklayın ›