• İslam medeniyetinde bilimsel süreci başlatan ilmi çalışmalar öncelikle vahiyle oluşmaya başlamıştır. Kur’an ve sünnetin ilme, bilgiye ve öğrenmeye teşvik eden buyrukları, Müslümanların başta dinî ilimler olmak üzere insanlığın faydasına olan her türlü bilgiye yönelmelerine vesile oldu.
• İslam bilim tarihinde öncelikle dinin iki ana kaynağı olan Kur’an ve sünnetin anlaşılması ve yorumlanmasına odaklanmış bir ilmî faaliyetin oluştuğu görülmektedir. Bu kapsamda hadis, tefsir, fıkıh ve kelam gibi ilim dalları oluşmuştur. Daha sonra ise fen ve sosyal bilimler üzerinden bilim ve düşünce gelişmiştir.
• İslam bilim ve düşünce tarihinde önemli dönemlerden birisi felsefenin İslam dünyasına girmesidir. Bu durum ise Emeviler Dönemi'nde başlayan tercüme faaliyetlerinin bir sonucudur.
• Büyük tercüme çalışmaları 750 yılından 900 yılına kadar sürmüştür. Bu dönemde Sanskritçe, Pehlevice, Yunanca ve Süryaniceden eserler tercüme edilmiştir. Bu amaçla Emevi Halifesi Me’mun, Bağdat’ta kütüphane, akademi ve tercüme bürosundan oluşan ve Daru’l-hikme adı verilen bir müessese kurdu. www.huseyinarasli.com
• Müslümanlar tercüme faaliyetlerinin yanında matematik, astronomi, haritacılık, coğrafya, fizik, kimya, tıp, zooloji, botanik, biyoloji ve benzeri bilim dallarında ilerlediler. Bilime yeni buluşlar ile katkı sunmaya başladılar.
• Biruni (öl. 1048), parşömen üzerine çizilmiş astronomik çizelgeler içeren eski bir astronomi kitabından söz etmektedir. Bu kitapta, Kıpti takvimine göre oluşturulmuş veriler yer almaktadır. Söz konusu kitapta hicretin 710-719 yılları arasında gözlemlenen Güneş tutulmaları ve horoskoplardan bahsedilmektedir.19 Bu durum, Müslümanların çeviri döneminde sadece felsefeyle değil astronomi ile de ilgilendiklerinin bir delilidir.
• Müslümanlar arasında ilim dalları o kadar çeşitlenmiştir ki bu ilim dallarının tasnifini yapmak üzere eserler yazılmaya başlanmıştır. Birbirinden farklı olarak çok sayıda sınıflandırma yapan âlimler arasında en önemlileri Farabi, Gazali ve Taşköprizade’dir. www.huseyinarasli.com
• 950 yılında vefat eden Farabi’nin, dönemindeki bilim dallarını tasnifi aşağıdaki şekildedir.
A) DİL İLMİ
B) MANTIK
C) ALET İLİMLERİ → hiyel (teknoloji), ağırlıklar ilmi, musiki, gökyüzü bilimleri, optik ve ışık, hendese (mühendislik), geometri, aritmetik
D) FİZİK
E) METAFİZİK
F) MEDENİ İLİMLER → siyaset, hukuk, ekonomi
www.huseyinarasli.com
• Farabi’nin bilimler sınıflandırmasından anlaşılacağı üzere, Müslümanlar 10. yüzyılda tüm bilim dallarında eserler vermiş ve teknoloji ile iç içe olmuşlardır.
• İslam dünyasında 7. yüzyılda başlayan ilim ve düşünce gelişimi 10. yüzyılda tam manasıyla zirveye ulaşmıştır. Daha sonra dünya bilimine yön verecek konuma gelmiş ve yaklaşık 500 yıl bilim ve düşünce tarihinde egemenliğini sürdürmüştür.
12. sınıf 1. ünite diğer konular için tıklayın ›