Kaside: Asıl anlamı "kastetmek, bir şeye doğru yönelmek" olan kaside, beyitleri aa ba ca da şeklinde kafiye dizilişine sahip, aynı vezinle söylenmiş, belli bir amaca göre yazılmış ve en az 15 beyit uzunluğundaki nazım biçimlerine verilen addır. 100 beyite kadar uzayabilir. İlk olarak Arap edebiyatında doğan bu nazım biçimi, oradan Fars ve Türk edebiyatlarına geçmiştir. Kasidelerin çoğu bir devlet büyüğünü veya zamanın ileri gelen şahıslarından birini övmek, aynı zamanda şairin bütün hünerini sergileyerek o devlet büyüğüne isteğini, dileğini bildirmek ve karşılığını (câize) almak maksadıyla yazılmışlardır.
Kasidenin Bölümleri:
1- Nesib (Teşbib): Kasidenin giriş kısmıdır. 15 ile 20 beyit arasında olup uzun bir gazeli andırır. Bu kısımda aşk konusu işlenmişse bölüme "nesib", başka bir konu işlenmişse bölüme "teşbib" adı verilir. Nesib ya da teşbib, kasidenin en güzel, en değerli bölümlerinden biridir.
2- Tegazzül: Kasidenin içinde yer alan gazeldir. Kaside içindeki yeri tam olarak belli değildir. Bazı kasidelerde nesibten sonra, bazılarında ise medhiyeden sonra gelebilir. Tegazzül her kasidede görülmez.
3- Girizgâh: Şairin medhiye kısmına geçeceğini haber verdiği bir veya iki beyitlik bölümdür.
www.huseyinarasli.com
4- Medhiye (Maksad): Kasidenin takdim edildiği devlet büyüğünün övüldüğü kısımdır. Şair burada sanat gücünü, kabiliyetini göstererek "memduh"unu (kasidede övülen kişi) över. Kasidenin asıl bölümü, merkezi burasıdır.
5- Fahriye: Şairin kendini övdüğü, birkaç beyitten ibaret kısımdır. Burada şair şiirdeki ustalığını, yeteneğini, gücünü dile getirir.
6- Dua: Bu bölümde kaside tamamlandığı için Allah'a şükredilir. Kasidenin takdim edildiği kişinin ve halkın iyiliği için, devletin bekası için ve şairin kendisi için hayır dualar edilir.
Kasidenin Beyitlerinin İsimlendirilmesi:
Matla: Kasidenin ilk beyti.
Tâc beyit: Şairin mahlasının (adının) geçtiği beyit.
Beytü'l-kasîd: Kasidenin en güzel beyti.
Makta: Kasidenin son beyti.
Kaside Örnek: Kaside-i Bahariyye, Bakî.